საქართველოს სახელმწიფო ენების კულტურული დაცვისა და ტექნოლოგიური განვითარების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი

საქართველოს მთავრობის გადაწყვეტილებით საქართველოს ტექნიკურ უნივერსიტეტში 2025 წლის 15 მაისიდან მოწოდებით „ქართული და აფხაზური ენებით, კულტურებითა და ტრადიციებით მშვიდობიანად გაერთიანებული საქართველოთი ევროპისკენ“ ამოქმედდა „საქართველოს სახელმწიფო ენების კულტურული დაცვისა და ტექნოლოგიური განვითარების სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტი“.

ხაზგასასმელია, რომ ამ ინსტიტუტის დაარსებით ქართულ საუნივერსიტეტო სივრცეში საბიუჯეტო საფეხურზე დაბრუნდა 2003 წლიდან დაწყებული და 2007 წელს გაუქმებული თსუ სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამის „კომპიუტერის სრული პროგრამულ-მომსახურეობითი მოქცევა ბუნებრივ ქართულ ენობრივ გარემოში“ ფარგლებში ქართული ენის სრული მათემატიკური შესწავლისა და ტექნოლოგიური უზრუნველყოფის ამოცანებზე მიმართული კვლევითი პროცესები, რომელთა მიზანი იყო მაშინაც კარს მომდგარი ხელოვნური ინტელექტის ეპოქაში საქართველოს სახელმწიფო ენების ციფრული კვდომის საფრთხისგან დაცვა და ტექნოლოგიური განვითარება.

ხაზგასასმელია ისიც, რომ 2025 წლის 15 მაისს ზემოთ ხსენებული ინსტიტუტის ამოქმედება, რომლის სტრუქტურული ერთეულებია ლოგიკის, ენისა და ხელოვნური ინტელექტის განყოფილება და ქართული და აფხაზური ენობრივი რესურსებისა და ტექნოლოგების ლაბორატორია, სრულად პასუხობს 2015 წელს დამტკიცებული სახელმწიფო ენის შესახებ საქართველოს ორგანული კანონის 37-ე მუხლის მე-3 ქვემუხლის გ) ქვეპუნქტის, 2021 წლის დეკემბერში დამტკიცებული 2021 – 2030 წლების სახელმწიფო ენის ერთიანი პროგრამის (სტრატეგიის) და, აგრეთვე, საქართველოში ხელოვნური ინტელექტის განვითარების აუცილებლობის თაობაზე 2024 წელს ღიად გაცხადებული სამთავრობო პოლიტიკის მოთხოვნებს.

ასევე, ხაზს ვუსვამთ, რომ ზუსტად ამავე დასახელების ინსტიტუტის დაფუძნებას პირველად მხარი დაეჭირა საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ინოვაციებისა და მაღალი ტექნოლოგიების ცენტრის N53 სხდომაზე 2019 წლის 17 მაისს. ამასთან, ამ ახლად დაარსებულ ინსტიტუტში:

1. უკვე დაწყებულია მუშაობა ქართული სახელმწიფოს ციფრული სუვერენიტეტის დაცვისთვის აუცილებელი ქართული და აფხაზური კომპიუტერული „ტვინებით“ ტექნოლოგიურად სრულად უზრუნველყოფილი ქართულ-აფხაზური „ჭკვიანი“ ქსელის შემუშავებაზე, რომლის მმართველი და მესაკუთრე იქნება ქართული სახელმწიფო და რომელიც იფუნქციონირებს მსგავსად ChatGPT-ის მსგავსი სისტემებისა, ოღონდ ქართული და აფხაზური ენების მცოდნე მომხმარებლებისათვის უფრო სრულყოფილად და უფრო ხარისხიანად.

2. გაგრძელდება ქართული ენისა და აზროვნების იზომორფული მათემატიკური თეორიის ანუ ქართული ენის ლოგიკური გრამატიკის შემუშავების წინა წლებში დაწყებული პროცესები და ინსტიტუტის დაარსებიდან ერთი წლის თავზე გამოქვეყნდება ფუნდამენტური ნაშრომი „ქართული ენის ლოგიკისა და ლოგიკური გრამატიკის სასწავლო კურსის საფუძვლები“, რაც არსებითად შეუწყობს ხელს საქართველოში კითხვის, მათემატიკისა და სამეცნიერო წიგნიერების უნარების გაძლიერებასა და გაღრმავებას, რისი აუცილებლობის დასასაბუთებლად სრულებითაც არ არის საჭირო PISA-ს კვლევების შედეგების მოშველიება.

3. საქართველოს მთავრობის მიერ უკვე მხარდაჭერილი 5 წლიანი საინსტიტუტო პროექტის შესაბამისად უკვე დაწყებულია მუშაობა ქართულ-აფხაზური დინამიური ტერმინოლოგიური პორტალის შემუშავებაზე, რომლის საპილოტე ვერსია მზად იქნება ინსტიტუტის დაარსებიდან ერთი წლის თავზე.

და ბოლოს, აუცილებლად ხაზგასასმელია ისიც, რომ საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის აკადემიური საბჭოს 2022 წლის 26 დეკემბრის N_01-05-04/203 გადაწყვეტილებით დამტკიცებული ქართული და აფხაზური ენობრივი ტექნოლოგიების განვითარების კონცეფციის თანახმად ინსტიტუტის მიზნებშია „ლოგიკის, ენისა და ხელოვნური ინტელექტის“ სამსაფეხურიანი სასწავლო პროგრამის დაფუძნება-ამოქმედება 2026 წლის სექტემბრიდან, რაც საშუალებას მოგვცემს აღვზარდოთ ქართული და აფხაზური ენების ციფრული კვდომის საფრთხისგან დაცვის ამოცანების გადასაწყვეტად აუცილებელი ახალგაზრდა სამეცნიერო კადრები.