ლუდმილა ღლონტი

This study is the first attempt to use geochemical techniques to evaluate geothermal reservoir in Georgia. The geographical area of the study is named the Tbilisi geothermal reservoir and belongs to the Sartichala sub-zone of the Adjara-Trialeti folded system of the Lesser Caucasus. Thirteen thermal water samples were taken from existing thermal boreholes on the territory of Tbilisi, additionally one sample of river Legvtakhevi, to be used as cold water component for estimation of reservoir temperature. The samples revealed the majority have Na-K-HCO3 composition compared to just few of them Na-K-Cl-SO4 and Ca-Mg[1]SO4-Cl. Water-type changes from bicarbonate to Sulfate-Chloride from the West to the East were also observed. Reservoir temperature estimations by silica-enthalpy method is 130 ºC, 163 ºC, 212 ºC. The results of this and other current studies manifest the need for further researches and the steps and methodology thereof.

The geological and geophysical conditions of gas hydrates formation in the Guria Trough in the Black Sea and results of studying of heat flow distribution and calculations of temperatures in the sedimentary complex of the Eastern Black Sea region are given in this work. The results are presented in the form of maps of heat flow and deep temperatures. The results of studies of gas hydrates conducted in cooperation with German scientists from the University of Bremen during the sea cruises. It is shown, that in the case of Guria Trough intensive gassing (Batumi seep) observed is associated with the content of gas hydrates in marine sediments in the region.

In order to assess karstic water origin and groundwater flow routes, mapping of the territory of West Georgia by using stable isotope application was initiated. Isotopic composition of various karstic groundwater sources in recharge and discharge areas of karst aquifers was studied on samples taken in the territory of southern slopes of the Greater Caucasus mountains.

ნაშრომში განხილულია ქანების ტემპერატურაგამტარობის, მოცულობითი სითბოტევადობის და თბოგამტარობის კოეფიციენტების განსაზღვრის მეთოდიკა, რომელიც ემყარება ბრტყელი მყისიერი სითბური წყაროს მიერ შექმნილი ველის ცვლილების შესწავლაზე. შემოთავაზებულია ბრტყელი სითბური ზონდის კონსტრუქცია, რომელსაც გააჩნია უპირატესობათა მთელი რიგი არსებულ ზონდებთან შედარებით. მოცემულია ახალი ზონდის გამოყენებით ზოგიერთი ქანის სითბური პარამეტრების გაზომვის შედეგები. ამ შედეგების შედარება ადრე მიღებულ მონაცემებთან მიგვითითებს შემოთავაზებული მეთოდიკის და შექმნილი ახალი ზონდის საიმედობაზე.

აჭარა-თრიალეთის მინერალური წყლები გამოირჩევა გამოსავლების სიმრავლით და აირული და ქიმიური შედგენილობის მრავალფეროვნებით. აქ, შედარებით მცირე ტერიტორიაზე, დაფიქსირებულია როგორც ნახშირორჟანგიანი, ისე აზოტიანი და მეთანიანი ცივი, თბილი და ცხელი წყლები. მოკლედ გადმოცემულია 2015_2017 წლებში ჩატარებული მინერალური წყლების გამოსავლების მონიტორინგის ძირითადი შედეგები და მეცნიერულად დასაბუთებული წინადადებები მათი რესურსული პოტენციალის გაზრდის გზების შესახებ.

შესწავლილია კოროზიის გამომწვევი მიკროორგანიზმების (გოგირდის ბაქტერიები, რკინის დამჟანგველი, სულფატმარედუცირებელი ბაქტერიები და ობის სოკოები) შემცველობა ტრანშეის გრუნტის სხვადასხვა მონაკვეთზე; განსაზღვრულია მათი თვისებრივი მახასიათებლების კავშირი გრუნტის ქიმიურ შედგენილობასა და ფიზიკურ თვისებებს შორის; დადგენილია გამოვლენილი მიკროორგანიზმების როლი რკინის მიღებაზე კოროზიული პროცესების განვითარებაში, მათი რაოდენობიობრის გავლენა ბიოკოროზიის ხარისხსა და მის მიმდინარეობაზე.

2015 - 2016 წლებში ჩატარებული აჭარა-თრიალეთის მინერალური წყლების მონიტორინგის შედეგად დადგინდა, რომ მინერალური წყლების მთელ რიგ გამოსავლებში მიმდინარეობს დებიტის კლებისა და ქიმიური შედგენილობის ცვლილებების პროცესები. სტატიაში განხილულია ზოგიერთი მათგანი, კერძოდ, კოკოტაურის, ბოგაურის, ნაბეღლავის და ნუნისის მინერალური წყლები, რომლებშიც ყველაზე მკვეთრად შეინიშნება ეს მოვლენები.

სტატიაში განხილულია აჭარისწყლის ხეობის ფრიად მიმზიდველი ბუნებრივი პირობები, რომელთა შორის განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს მიწისქვეშა მინერალურ და თერმულ წყლებს, რომლებიც ქიმიური შედგენილობისა და ფიზიკური თვისებების მრავალფეროვნებით გამოირჩევა. ამ წყლების რესურსები შედარებით მცირეა, რაც, ავტორთა აზრით, განპირობებული უნდა იყოს იმ გარემოებით, რომ ამ ტერიტორიის მინერალურ და თერმულ წყლებზე არ ჩატარებულა დეტალური გეოლოგიურ-საძიებო სამუშაოები. დასაბუთებულია ამ წყლების რესურსების გაზრდის შესაძლებლობანი, რაც ხელს შეუწყობს სასმელ-სამკურნალო და პროფილაქტიკური დანიშნულების მინერალური წყლების ჩამოსხმის ორგანიზებას და მთელი წლის განმავლობაში მოქმედი ბალნეოლოგიური და ბალნეოკლიმატური კურორტების აღმშენებლობას.

შესწავლილი იქნა კვარციდან სილიციუმის გამოტუტვის შესაძლებლობა. კვლევის შედეგებმა აჩვენა, რომ

ექსტრაგირებული სილიციუმის მაქსიმალურმა რაოდენობამ შეადგინა 86 კგ 1 ტ ქანზე. ამ მეთოდის

ეფექტურობის გაუმჯობესებისთვის საჭიროა ექსპერიმენტების გაგრძელება. ცხრ. 2, ლიტ. 7 დას.

განხილუია ქანიბიდან, მადნიდან და ნარჩენებიდან ლითონთა გამოყოფა ნიადაგის მიკროორგანიზმების

მრავალრიცხოვანი პოპულაციების მეშვეობით. შემოთავაზებულ მეთოდიკაში ბაქტერიული გამოტუტვის

პროცესში ჩართულია ბიოორგანული კომპლექსი, რომელიც დამზადებულია ტორფის ბაზაზე. დადგენილია

მიკრობთა ბიოქიმიური მოქმედების იშვიათი, ძვირფასი და რადიოაქტიური ლითონების გამოტანისა და

გამდიდრების განსხვავებული ტენდენციები. მეთოდი შეიძლება გამოყენებული იქნას წარმოების ნარჩენებისა და

ნაყარების ტოქსიკური ელემენტებისგან გასაწმენდათ. ილ. 2, ლიტ. 7 დას. 

ნაშრომში აღწერილია ჭიათურის მანგანუმის და მადნეულის სპილენძის საბადოების წარმოების ნარჩენების, მადნებისა და ქანების ბიოლოგიური დამუშავების შედეგად გამოყოფილი აირების შედგენილობა. როგორც კვლევებმა გვიჩვენა, ერთი და იმავე რეგიონის სხვადასხვა სახის სუბსტრატებიდან მიკრობიოლოგიური დამუშავების დროს ლითონების გამოტუტვისას გამოყოფილი აირების თვისობრივი და რაოდენობრივი მაჩვენებლები თითქმის ერთმანეთს ემთხვევა, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ გამოტუტული ხსნარების მიკროფლორა, ფორმირებული ერთსა და იმავე რეგიონის ნიშაში, ხასიათდება მსგავსი მეტაბოლიზმით

ნაშრომში განხილულია ადამიანის ჯანმრთელობაზე ელექტრომაგნიტური ამინდის ცვლილების ზემოქმედების პრობლემა. Mმოყვანილი მრავალრიცხოვანი მონაცემები ამოწმებენ მზის აქტიურობის უარყოფით მოქმედებას განსაკუთრებით ადამიანის სისხლძარღვთა და ნერვიულ სისტემებზე. ძირითადი ყურადღება ექცევა ადამიანის ორგანიზმზე მაგნიტური ველისს შეშფოთებების მოქმედების მექანიზმს. A ეს ზემოქმედება შეიძლება იყოს განხორციელებული ინფორმაციული მექანიზმის მეშვეობით, როცა ირღვევა სინქრონული კავშირი ეგზოგენურ “წამყვან” ბუნებრივ რითმებსა და ენდოგენურ ბიორითმებს შორის, რაც იწვევს ენდოგენური ბიორითმების დესინქრონიზაციას და ამის შედეგად ჯანმრთელობის გაუარესებას. ადამიანის ორგანიზმის ცალკეული სისტემების მიერ გენერირებული ინფრადაბალი ელექტრომაგნიტური ველების მთავარი ჰარმონიკების სიხშირეების დამთხვევა შუმანის, ალვენის ბუნებრივი რეზონატორებისა და მოკლეპერიოდიანი მაგნიტური დარღვევების რეზონანსულ სიხშირეებთან აძლევს იმის საფუძველს რათა ადამიანის ჯანმრთელობაზე მაგნიტური ქარიშხლების უარყოფითი გავლენა ახსნილიყოს ინფრადაბალი სიხშირეების სუსტი ბუნებრივი ველების ინფორმაციული გავლენით.

Studying the thermal field of the Tbilisi deposit is especially urgent due to the need for power resources. A renewable, ecologically pure and relatively cheap energy deposit near a megalopolis makes it very valuable. For testing of thermal water resources and rational development of the Tbilisi deposit we are conducting hydrothermal and hydrodynamic research of thermal, productive and filtration properties (heat conductivity, thermo gradient, heat flow, temperature, pressure, efficiency and filtration factors, permeability, the skin-factor, etc.) of layers and bores in situ.

ნაშრომში წარმოდგენილია ქ. თბილისის ტერიტორიაზე აღებული ზოგიერთი ქანის სითბოგამტარობის, ტემპერატურაგამტარობის და მოცულობითი სითბოტევადობის ექსპერმენტული განსაზღვრის შედეგები. შესწავლილია ნიმუშების წყალშემცველობის გავლენა შედეგების საიმედოობაზე. ნაჩვენებია, რომ ნიმუშების მხოლოდ პარაფინირება არ არის საკმარისი მათი ბუნებრივი წყალშემცველობის შენარჩუნებისათვის. აუცილებელია ექსპერიმენტის წინ საცდელი ნიმუშების დასველება გარკვეული დროის განმავლობაში.

ნაშრომში წარმოდგენილია ქ. თბილისის ტერიტორიაზე აღებული ზოგიერთი ქანის სითბოგამტარობის, ტემპერატურაგამტარობის და მოცულობითი სითბოტევადობის ექსპერმენტული განსაზღვრის შედეგები. შესწავლილია ნიმუშების წყალშემცველობის გავლენა შედეგების საიმედოობაზე. ნაჩვენებია, რომ ნიმუშების მხოლოდ პარაფინირება არ არის საკმარისი მათი ბუნებრივი წყალშემცველობის შენარჩუნებისათვის. აუცილებელია ექსპერიმენტის წინ საცდელი ნიმუშების დასველება გარკვეული დროის განმავლობაში.

დათვლილია ტემპერეტურათა განაწილების ოთხი ვარიანტი საგებებზე წყალშემცვლელი ჰორიზონტების 10 საყრდენ ჭაბურღილში ლისი-საბურთალოს ნაკვეთზე. ტემპერატურათა დასათვლელად გამოყენებულია სითბური პარამეტრების გაზომვების შედეგები, რომლებიც ჩატარებულ იქნა სხვადასხვა ავტორების მიერ. მათ საფუძველზე Feflow 5.3 პროგრამის გამოყენებით რეალიზებულია სამგანზომილებიანი ლისი-საბურთალოს ნაკვეთის სითბური ველის მოდელი.

Examination of tectonic, lithologic and geophysical (and most important geothermal) data complex in the East part of Black Sea (territory of Georgia) gives the possibility to distinguish the perspective oil-gas bearing structures – 3 on the land and 6 – on the sea. They are characterized down to the depth at temperature of T≤270°C –i.e. max value favourable for oil existence. Very often this depth on the sea does not exceed 5500m, but on the land it goes down to 7500m (Chakhathi) and even to 8400m (Chakvisthavi). It may be marked that the highest value of heat flow is determined in Georgia on the traverse Bathumi where the sea depth equals 1500 m (2,39HFU).

დასავლეთ საქართველო მდიდარია ბუნებრივი თერმული წყლებით და აქვს მათი ექსპლუატაციის ხანგრძლივი ისტორია და ტრადიციები. ეს წყლის რესურსები ადგილობრივად გამოიყენება მხოლოდ ბალნეოლოგიური მიზნებისთვის. მზარდმა ექსპლუატაციამ გამოიწვია ჭაბურღილების წნევის და დინების შემცირება. ზემოაღნიშნული გარემოებიდან გამომდინარე, საჭირო გახდა დასავლეთ საქართველოს დაბლობის ტერიტორიაზე არსებული თერმული წყლის რესურსების შესწავლა. წყალშემკრები ფენების ჰიდრავლიკური პარამეტრების (ჰიდრავლიკური გამტარობა, გამტარობა და ა.შ.) დასადგენად ჩატარდა ჰიდროდინამიკური ტესტები - შერჩეული ჭაბურღილების გადინებისას დახურვის/გახსნის ტესტები ან უარყოფით ჭაბურღილებზე სატუმბო-ინექციური ტესტები; და განისაზღვრა მათი გავლენა სხვა ჭაბურღილებზეც (ჩარევა). ასევე შესწავლილია თერმული წყლის სითბოს ნაკადი და ძირითადი იონების შემადგენლობა. პროგრამული უზრუნველყოფის „ფეფლოუს“ მიერ რიცხვითი მოდელის განსახორციელებლად, არსებული და ახლად მიღებული მონაცემების გამოყენებით შეიქმნა თერმული წყლის წყალშემკრები ფენის კონცეპტუალური მოდელი, რომელიც გულისხმობს წყალშემკრები ფენების შევსების და ჩაშვების უბნების აღწერას და გამოკვეთას. რიცხვითი მოდელი განსაზღვრავს ჰიდროთერმული რესურსებს, გაანალიზებულია გეოთერმული ცირკულაციის სისტემების შექმნის შესაძლებლობა წყვილი საწარმოო და საინექციო ჭაბურღილების ბაზაზე, რათა შეინარჩუნოს წნევა წყალშემცველ ფენაში და თავიდან აიცილოს მისი სრული ამოწურვა. ეს ხელს შეუწყობს ტერიტორიის ტრადიციული თბომომარაგების შეცვლას გეოთერმულით მომავალში.

Study of Tbilisi deposit thermal field becomes especially urgent due to modern demand of power resources. Availability of renewed, ecologically pure and cheap energy deposits near to a megalopolis makes it really invaluable. For testing of thermal water resources and development of rational exploitation conditions of Tbilisi deposits we carried out investigations on thermal properties (heat conductivity, thermal gradient, heat flow, temperature) of geological layers using borehole data. Tectonic faults divide the investigated area into three parts: LisiSaburtalo, Central and oil producing area. There were considered 10 boreholes in Lisi-Saburtalo, 20 in Central and 7 boreholes in oil producing area. Object of geothermal investigations is Middle Eocene water-bearing complex. The main goal is the determination of temperature conditions on the roof and the foot of the aquifer. Initial materials are the thermogram data and thermal characteristics of rocks, measured by the method of impulse flat heat source that has been developed by the authors.