ნუგზარ ყავლაშვილი

 მოხსენებაში შეფასებულია სამცხე-ჯავახეთის რეგიონის მზის ენერგეტიკული პოტენციალი და მისი ათვისების პერსპექტივები. სამცხე-ჯავახეთის ტერიტორია დიდი ჰელიოენერგეტიკული პოტენციალით ხასიათდება. ქ. როდიონოვკაში მზის ნათების ხანგრძლივობა წელიწადში აღწევს 2633 საათს, რაც თითქმის 10%-ით მეტია ქვეყნის საშუალო მაჩვენებელზე. მზის, როგორც განახლებადი ენერგეტიკული რესურსის ფართოდ გამოყენება საშუალებას იძლევა რეგიონში შეიქმნას დამატებითი ენერგეტიკული სიმძლავრეები, რომლებიც უზრუნველყოფენ აღნიშნული რესურსის ფართოდ მოხმარებას და რეგიონის ენერგომომარაგების მდგრადობის ზრდას. მოხსენებაში ნაჩვენებია, რომ ეკოსისტემის დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების რაციონალურად გამოყენების სტრატეგიის შემუშავება, თანამედროვე, ეკოლოგიურად სუფთა ტექნოლოგიების დანერგვა, საქართველოს ეკონომიკური პოტენციალის ზრდის ერთ-ერთი აუცილებელი პირობაა

დღეის მდგომარეობით საქართველოში ჰიდრო პროექტების დაახლოებით 95%, ასევე მცირე და საშუალო ჰიდროსადგურის დიდი ნაწილი გაჩერებულია, რომელიც დაახლოებით 2,5 მილიარდ ამერიკული დოლარის ინვესტიციას ნიშნავს ქვეყნისთვის. ნაშრომი იკვლევს ფოკუს ჯგუფების დამოკიდებულებას განათლების სექტორში, რომლებიც ჰესებზე ავრცელებენ ინფორმაციას საზოგადოებაში თუ როგორ ხედავენ ისინი ჰესების საკითხებს -ეს არის ქვეყნისთვის საფრთხე თუ ინვესტიცია?! წარმოდგენილ სტატიაში შევეცდებით დავსვათ აქცენტები პრობლემების ძირითად არსთან დაკავშირებით და ამომწურავი პასუხები გავცეთ ყველა წამოჭრილ კითხვას, ჩვენი მიზანია დავეხმაროთ სახელმწიფო სტრუქტურებს და მოსახლეობას მიაღწიონ შეთანხმებას ჰესების მშენებლობასთან დაკავშირებით და გადაწყვეტილება მიიღონ მხოლოდ და მხოლოდ სახელმწიფო ინტერესებიდან გამომდინარე, რადგან ქვეყნის ეკონომიკურ განივითარებას და ზოგად სტაბილურობას აუცილებლად ესაჭიროება მდგრადი ენერგოსისტემა.

დამუშავებულია გათბობის სისტემებში თბური ტუმბოების დანადგარების მუშაობის იმიტაციური მოდელი, რომლის საშუალებითაც შესაძლებელია განვსაზღვროთ დასახლებული პუნქტების ცალკეული ობიექტებისა და საწარმოო-ტექნოლოგიური პროცესების სითბო-სიცივით მომარაგების ოპტიმალური სქემები. მოხსენებაში წამოდგენილია ჩვენს მიერ ჩატარებული თბური ტუმბოს დანადგარების ბაზაზე მოქმედი სხვადასხვა ტიპის გათბობის სისტემების ენერგოეკონომიკური ანალიზის შედეგები. კლიმატური რაიონების მიხედვით, სხვადასხვა სახის დაბალპოტენციური სითბოს წყაროსა და სათბობის სხვადასხვა ღირებულებებისათვის დადგენილია თბური ტუმბოს გამოყენების ეფექტურობის ზონები.

აგროსამრეწველო კომპლექსის საწარმოები წარმოადგენენ სათბობ-ენერგეტიკული რესურსების მსხვილ მომხმარებლებს, სადაც როგორც სათბობის, ასევე ენერგიის ეკონომიის პრობლემა მწვავედ დგას. მოხსენებაში წარმოდგენილი ჩატარებული კვლევიდან ნათლად ჩანს, რომ ლუდის წარმოებაში თბური ენერგიის მნიშვნელოვანი დანაკარგებია, რომელთა შემცირება ეფექტური იქნება ენერგოდამზოგი თბური ტუმბოს დანადგარების გამოყენებით.ლუდის წარმოებაში, თბური ტუმბოს დანადგარების გამოყენების შედეგად, მეორეული ენერგორესურსების მაქსიმალურად ათვისების შემთხვევაში, შესაძლებელია დანახარჯების შემცირება დაახლოებით 25-30%- ის ოდენობით. ამის შედეგად მნიშვნელოვნად შემცირდება წარმოებული პროდუქციის თვითღირებულება.

განხილულია დიდი მუდმივი დენის კალიბრატორის გამოყენების სფეროები და მინიშნებულია განვითარების შესაძლო ტენდეციები. გამოკვეთილია ის უარყოფითი მხარეები, რომლებიც თან ახლავს თანამედროვე კალიბრატორის ექსპლუატაციას. შეთავაზებულია ერთ-ერთი შესაძლო მეთოდი, თუ როგორ დინამიკურად გავაკომპესიროთტ ხელსაწყოს გამოსავალ მახასიათებელში არასასურველი ცვლილებები, რომლებიც განპირობებულია სისტემაზე მოქმედ გარეშე აღმშფოთ ზემოქმედებებით (ხელსაწყოს დატვირთვის წინაღობის, ძლიერი ქსელის ძაბვის, სიხშირის, გარემოს ტემპერატურის ცვლილებები და ა. შ.) მოყვანილია ამ მეთოდის გამოყენებით აგებული კალიბრატორის ბლოკსქემა. 

From the carried out research presented in article, follows, that in food industry considerable losses of thermal energy, which reduction will be effective at applications energy saving heat pumps installations. Food industry as a result of use heat pumps installations, at the maximum development of secondary power resorcer, reduction of power inputs in quantity about 25-30% as a result of it production cost price considerably is possible decreases.

The problem of parameter identification of nonlinear dynamic systems of industrial processes on the set of continuous block-oriented models, the elements of which are different modifications of the Hammerstein and Wiener models, is considered. Method of parameter identification in steady state based on the observation of the system's input and output variables at the input sinusoidal influences is proposed. The solution of the problem of parameter identification is reduced to the solution of the systems of algebraic equations by using the Fourier approximation. The parameters estimations are received by the least squares method. Reliability of the received results, at the parameter identification of the nonlinear system in industrial conditions at the presence of noise, depends on the accuracy of the measurement of system output signals and mathematical processing of the experimental data at the approximation.

ჩატარებული კვლევიდან, რომელიც მოხსენებაშია წარმოდგენილი, ნათლად ჩანს, რომ ლუდის წარმოებაში თბური ენერგიის მნიშვნელოვანი დანაკარგებია, რომელთა შემცირება ეფექტური იქნება ენერგოდამზოგი თბური ტუმბოს დანადგარების გამოყენებით. ლუდის წარმოებაში, თბური ტუმბოს დანადგარების გამოყენების შედეგად, მეორეული ენერგორესურსების მაქსიმალური ათვისების შემთხვევაში, შესაძლებელია დანახარჯების შემცირება დაახლოებით 25-30%-ის ოდენობით. ამის შედეგად მნიშვნელოვნად შემცირდება წარმოებული პროდუქციის თვითღირებულება.

Для построения адаптивной системы управления параметрами искусственного микроклимата, следует применить способ, который обеспечит расширение функциональных возможностей, позволит уменьшить расходы электрической энергии и увеличит точность поддержания, наперед определенных, как допустимных, так и критических значений параметров микроклимата.

В статье рассматриваются недостатки известных устроиств фазоимпульсного тиристорного управлеия, реализованные средствами аналоговой измерительной техники. Рассматривается вопрос нелинейности регулировочной характеристики. Приведен аналитический расчет для нахождения последовательности импульсов дискретизации, при которой формируется линейная шкала выходных уровней напряжения калибратора. Описаны функциональные и принципиальные схемы устройств калибратора.

სტატიკური მონაცემების მიღება (ობიექტის მოცულობითი ზომები, სამართი ზემოქმედების მოწყობილობების რაოდენობა, მათი განლაგების სქემა, ტიპი და სიმძლავრე), როგორც წესი არ წარმოადგენს სირთულეს, მაშინ როდესაც ობიექტის ქცევა დინამიკაში ხშირად თავად დამკვეთისათვისაც გაურკვეველია. ასეთ შემთხვევაში პროექტირებისათვის აუცილებელი ინფორმაციის მიღებისათვის საუკეთესაო გამოსავალი სამართი ობიექტისა ისეთი მოდელირების ჩატარებაა, რომელიც მართვის პროცესის რეალობასთან მიახლოებულ სურათს მოგვცემს.

სტატიაში განხილულია ელექტრომაგნიტური ველის გამოყენების საკითხები სხვადასხვა ტიპის დინამიური ობიექტების მართვის ამოცანების გადასაწყვეტად. მათ რიცხვს მიეკუთვნება: სამპოზიციური ინფორმაციის ამსახველი და პერიოდულად ცვლადი უკონტაქტო მართვის ინდიკატორი; ფართო დიაპაზონში მართვადი დიდი მუდმივი დენის წყარო; სამკოორდინატური ურთიერთინდუქციული გამზომი გარდამქმნელი; გადაწყობადი სინქრონული უკოლექტორო ელექტროგენერატორის აგების მართვის სისტემა; შეთავსებული და რეგულირებადი მრავალარხიანი მიმღემგადამწოდი ანტენა.

ადამიანის ჯანმრთელობისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანია იმ გარემოს და ანსაკუთრებით, ჰაერის სისუფთავე, სადაც ადამიანებს უხდებათ ცხოვრება. ჰაერში არსებობს უამრავი ტოქსიკური ნივთიერება, რომლებიც უამრავ დაავადებას იწვევენ. ასეთ ნივთიერებებს წარმოადგენენ გოგირდის ორჟანგი, აზოტის ორჟანგი, ნახშირორჟანგი. საჭიროა კონტროლი, რომ ამ ნივთიერებების კონცენტრაციამ დასაშვებ ზომას არ გადააჭარბოს. მათი კონცენტრაციის მომატებას შეიძლება იწვევდეს სხვადასხვა მიზეზები: დიდი რაოდენობით ავტომანქანების გამონაბოლქვი, სხვადასხვა საწარმოების გამონაბოლქვი, ეკოლოგიური კატასტროფები, როგორიცაა ხანძარი, რადიაციული დაბინძურება და სხვა. აგებულია მათემატიკური მოდელი, რომელიც აღწერს ჰაერის დამაბინძურებელი ინგრედიენტების დიფუზიას ჰაერში და გამოიყენება ჰაერის დაბინძურების პროგნოზირებისათვის. მათემატიკური მოდელი წარმოადგენს კერძოწარმოებულებიან დიფერენციალურ განტოლებას საწყისი და სასაზღვრო პირობებით. ამ მოდელის მახასიათებელი დიფუზიის კოეფიციენტები გამზომ სადგურებზე აღებული მონაცემების სტატისტიკური ანალიზის შედეგად გამოითვლებიან. გარდა გამჭუჭყიანებელი ინგრედიენტებისა, მოდელში გათვალისწინებულია ჰაერის ტემპერატურა, ღრუბლიანობა, ქარის სიჩქარე და მიმართულება. ჰაერის გაჭუჭყიანების კონცენტრაციის პროგნოზირების მიზნით გამოყენებულია დროითი მწკრივების სტატისტიკური ანალიზის მეთოდი. ჩატარებულია ექსპერიმენტი ქ. თბილისის მაგალითზე. მეთოდის მუშაობის საფუძველზე აიგება გრაფიკები, რაც ვიზუალური შეფასების საშუალებას იძლევა

 განხილულია ხელოვნური მიკროკლიმატის ადაპტური მართვის ხერხი, რომლის გამოყენების შედეგად ხორციელდება მართვის ფუნქციური შესაძლებლობების გაფართოება, ენერგოდანახარჯების შემცირება და მიკროკლიმატის პარამეტრების კრიტიკული მნიშვნელობების წინასწარ დადგენილ დონეებზე შენარჩუნების სიზუსტის გაზრდა. მოყვანილია ხელოვნური მიკროკლიმატის პარამეტრების კონტროლისა და მართვის სისტემების შემადგენელი ორი ქვესისტემის (მართვისსა და კონტროლის) აგების პრინციპები, სტრუქტურა და ფუნქციონირების თავისებურებები. დამუშავებული სისტემის კონტროლის ქვესისტემა შედგება ტემპერატურისა და ტენიანობის ДВ2ТСIТ-1П-А-III ტიპის n გარდამქმნელებისაგან, 6-15 ვოლტის კვების წყაროსაგან, მაგსტრალური კავშირის არხისაგან, RS-232 ინტერფეისის RS-422/485 ინტერფეისში გარდამქმნელი ТСС-1001 და პერსონალური კომპიუტერისგან. მართვის სისტემა მოიცავს პერსონალურ კომპიუტერს , მის პარალელურ პორტზე მიერთებულ LPT ადაპტერს, D დეშფრატორს, მართვის ბლოკს, ტემპერატურის და ტენიანობის სამართ მოწყობილობებს და მართვის მაგისტრალს. სტატიაში მოყვანილია მართვის ქვესისტემოსთვის განკუთვნილი პროგრამული მოდულის სტრუქტურა მოქმედების პრინციპები. http://www.gtu.ge/publishinghouse/

Описан принцип построения магнито-оптического преобразователя электромагнитного момента приводных электродвигателей прокатных станов. В преобразователе осуществляется схемотехническая реализация известной зависимости электромагнитного момента электродвигателя постоянного тока от его параметров – тока, напряжения и угловой скорости якоря. Приведены структурные схемы двух реализации магнитооптического преобразователя электромагнитного момента с использованием ячеек Поккельса и Фарадея, в которых осуществляется бесконтактное преобразование электрического тока и операция перемножения. Приведены метрологические характеристики данных преобразователей.

დისერტაციის რეცენზირება

სამაგისტრო ნაშრომების ხელმძღვანელობა

სადოქტორო თემის ხელმძღვანელობა/თანახელმძღვანელობა

უცხოურ ენებზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

ქართულ ენაზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

რეფერირებული ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის მთავარი რედაქტორობა

სამეცნიერო პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის რეცენზენტობა

რეფერირებული სამეცნიერო ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის სარედაქციო კოლეგიის წევრობა

საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ მხარდაჭერილ პროექტში/გრანტში მონაწილეობა

სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრებით მხარდაჭერილ პროექტში/ გრანტში მონაწილეობა

პატენტის ავტორობა

უფლება ქართულ ან უცხოურ სასაქონლო ნიშანზე, სასარგებლო მოდელზე

საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ან სოფლის მეურნეობის აკადემიის წევრობა

საერთაშორისო პროფესიული ორგანიზაციის წევრობა

კონფერენციის საორგანიზაციო/ საპროგრამო კომიტეტის წევრობა

ჯილდო ეროვნული/ დარგობრივი პრემია, ორდენი, მედალი და სხვ.

საპატიო წოდება

მონოგრაფია

სახელმძღვანელო

სტატია მაღალ რეიტინგულ და ადგილობრივ ჟურნალებში

პუბლიკაცია სამეცნიერო კონფერენციის მასალებში, რომლებიც ინდექსირებულია Web of Science-ში და Scopus-ში