სამუკაშვილი რევაზი

დადგენილია რადიაციული ბალანსის და მისი მდგენელების (მზის პირდაპირი რადიაცია, გაბნეული რადიაცია, ჯამური რადიაცია, არეკლილი და შთანთქმული რადიაცია, ალბედო, ეფექტური გამოსხივება) ცვლილებების კანონზომიერებები დიდი კავკასიონის ჩრდილოეთ ფერდობზე. რაოდენობრივად შეფასებულია რადიაციულ ბალანსზე და მის მდგენელებზე ადგილის განედის, აბსოლუტური სიმაღლის, ატმოსფეროს გამჭირვალობის და სიმღვრივის ფაქტორის, ღრუბლიანობის და თოვლის საფარის რეჟიმის გავლენა.

ნაშრომში გამოკვლეულია ენგურის და გალის წყალსაცავების გავლენა მიმდებარე ტერიტორიის კლიმატურ მახასიათებლებზე (ჰაერის ტემპერარურა, აბსოლუტური და ფარდობითი ტენიანობა, ნალექების რაოდენობა). განსაზღვრულია მიმდებარე ტერიტორიის ფართობითი ვარიაციები წელიწადის განმავლობაში, სადაც იგრძნობა წყალსცავების გავლენა გარემოს კლიმატურ მახასიათებლებზე

ნაშრომში გაანალიზებულია კავკასიის ტერიტორიის რადიაციული რეჟიმი და ჰელიოენერგეტიკული რესურსები. ჩატარებულია საკვლევი რეგიონის დარაიონება ჰელიოენერგეტიკული რესურსების დონით. ნაჩვენებია, რომ მის აღმოსავლეთ რაიონებში პერსპექტიულია ნებისმიერი ტიპის ჰელიოსისტემების ეფექტური ექსპლუატაცია.

მოცემულია გაზაფხულის და შემოდგომის ნაყინვების დახასიათება (გენეზისი, ინტენსივობა, განმეორადობა, ხანგრძლივობა) ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიისათვის. ნაჩვენბია, რომ სასოფლო-სამეურნეო კულტურების ვეგეტაციის პერიოდში (განსაკუთრებით გაზაფხულზე) ყველაზე საშიშ ნაყინვებს აქვს ადვექტიურ-რადიაციული ხასიათი.

მზის პირდაპირი რადიაციის ინტენსივობასა და მოწმენდილი ცის მდგომარეობის ალბათობას შორის დადგენილი კორელაციური კავშირებით გამოთვლილია ამ მახასიათებლის მნიშვნელობები საქართველოს იმ პუნქტებისათვის, სადაც არ ტარდებოდა აქტინომეტრიული დაკვივრებები და ამის საფუძველზე ჩატარებულია ჰელიოენერგეტიკური რნესურსების დეტალიზაცია. სამხრეთის ფერდობებისათვის დადგნენილია ჯამური და შთანთქმული რადიაციების წლიური სვლის კანონზომიერებები.

საქართველოს კლიმატური და აგროკლიმატური კომპლექსური ატლასი შემუშავდა პირველად და მისი გამოცემა, როგორც კაპიტალური ნაშრომი ქვეყნისათვის იქნება განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი. მასში განზოგადიებულია ამ დარგში მომუშავე ქართველ მეცნიერთა მრავალწლიანი კვლევის შედეგები. ატლასი შედგება ორი ნაწილისაგან. პირველ ნაწილში წარმოდგენილია ზოგადკლიმატური ხასიათის რუკები, რომლებიც ასახავენ საქართველოს ტერიტორიაზე კლიმატის ფორმირების ფაქტორებს, კლიმატის ძირითადი ელემენტების, ატმოსფერული მოვლენების, საკურორტო რესურსების განაწილებისა და კლიმატის მოსალოდნელ ცვლილებებს, აგრეთვე საშიშ მეტეოროლოგიურ მოვლენებს. მეორე ნაწილი წარმოადგენს აგროკლიმატურ რესურსებს, რომლებიც სოფლის მეურნეობის სპეციალისტებს აძლევს პრაქტიკული გამოყენების საშუალებას სასოფლო-სამეურნეო კულტურების რაციონალურად განლაგებისა და მაღალი პროდუქტიულობისათვის. აგროკლიმატური რუკების უმრავლესობა განკუთვნილია ცალკეული კულტურების დარაიონებისათვის – მარცვლეულის, ვაზის, ჩაის, ციტრუსების, სუბტროპიკული ტექნიკური და სხვა. საყურადღებოა, აგრეთვე სასოფლო-სამეურნეო კულტურების ფენოლოგიური რუკები, რომელთაც პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვთ აგროტექნიკური ღონისძიებების სათანადოდ დროულად ჩატარებისათვის.

განხილულია აჭარის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები მათ შორის ზვავსაშიშროების ძირითადი მახასიათებლები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია აფხაზეთის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია სამეგრელო-ზემო სვანეთის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია გურიის მხარის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია შიდა ქართლის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემ-ენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური და აგროკლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

გამოკვლეულია იმერეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიო ენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, წაყინვები.

გამოკვლეულია კახეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიოენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, ინტენსიური და თავსხმა ნალექები, სეტყვა, გვალვა, წაყინვები, ზვავები.

გამოკვლეულია რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიოენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, ინტენსიური და უხვი ნალექები, წაყინვები.