შენგელია ლარისა

Для характеристики воздействия текущего изменения климата на ледники Грузии интересно изучить динамику деградации ледников. Это возможно путем сравнения информации доступной в прошлом, с информацией определенной в настоящее время. Разница во времени даёт предпосылку для изучения изменения ледников, в частности ответить на вопрос – сколько ледников исчезло за последние десятилетие в Восточной Грузии. Очевидно, что полученные результаты отражают влияние изменения современного климата на состояние ледников.

წარმოდგენილია მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების (თდზ) გამოყენებით საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარე ენგურის მყინვარული აუზის დიდი მყინვარის, შხარას დეგრადაციის კვლევის შედეგები. განხილულია მყინვარების კვლევისთვის თანამგზავრ Landsat-ის მონაცემების გამოყენების შესაძლებლობები. კვლევის ეფექტურობისათვის თდზ-ის 2010, 2015 და 2020 წლის მონაცემებთან ერთად კომპლექსურად გამოყენებულია საექსპერტო ცოდნა და 60-იან წლების მასალებით შედგენილი საბჭოთა კავშირის მყინვარების კატალოგის და ტოპოგრაფიული რუკების მასალები. მიღებული მონაცემების სტატისტიკური ანალიზის შედეგად შესწავლილია მდინარე ენგურის დიდი მყინვარის შხარას დეგრადაცია.

Modern glaciation is unevenly distributed over different regions of the Earth. Glaciers in Georgia (South Caucasus) are located on the Greater Caucasus Range, concentrated in the basins of the Inguri, Rioni, Kodori, Tergi and some other rivers. The impact of current climate change on glacier degradation is most visible in changes in the characteristics of glacial basins and the retreat of large glaciers. The only way to scientifically study the impact of modern climate change on glaciers is to use high-resolution satellite remote sensing, since this technology allows you to simultaneously study the state of glaciers over a large area with the necessary resolution and accuracy, in conditions of limited material resources and time. The authors address these issues together with satellite data, based on an integrated application of historical glacier data (former Soviet Union Glacier Catalogue), existing field material and expert knowledge. The degradation of glacial river basins and the dynamics of the retreat of large glaciers over 50 years are presented separately in Western and Eastern Georgia, taking into account the large difference in the climate of these regions. Using glacier regression equations under the current climate change based on the worst-case scenario, the so-called "business as usual" (BaU), the probable dates for the complete melting of four glaciers are determined. 

შესწავლილია აფხაზეთის ავტონომიური რესპუბლიკის თოვლნარები კატალოგის და 2010, 2015 და 2020 წლების თანამგზავრული მონაცემების მიხედვით. სტატიაში წარმოდგენილია თოვლნარებზე დაკვირვების შედეგები, მათი რაოდენობისა და დაკავებული ფართობების ჯამური მნიშვნელობები. გამოტანილია შესაბამისი დასკვნა, რომ კლიმატის მიმდინარე ცვლილების გავლენა თოვლნარების რაოდენობასა და ფართობებზე თვალსაჩინოა. კატალოგის მიხედვით აღრიცხულია 24 თოვლნარი, ხოლო 2020 წლის თანამგზავრული მონაცემებით მათი რაოდენობა 103-მდე გაიზარდა, შესაბამისად გაიზარდა დაკავებული ფართობიც 1.4 კმ²-დან 2.3 კმ²-მდე. ამ დროს 0.1 კმ² მეტი ფართობის მქონე მცირე, საშუალო და დიდი მყინვარები სწრაფად დეგრადირდებიან, იკლებს მათი რაოდენობა და დაკავებული ფართობები.

Glaciers are presented in large numbers in the territory of Abkhazia. Due to ongoing climate changes, the research and monitoring of glaciers are of particular importance, since changes in the size of glaciers are one of the best natural indicators of climatic conditions. Changes in glaciers in mountainous areas lead to changes in landscapes, the formation of new lakes and sea level rise issues of the Black Sea coastline and the activation of destructive natural phenomena. Up-to-date data on the state of glacial systems are needed to reduce risks and adapt to the consequences of ongoing changes. Due to the absence of local glaciologists in Abkhazia and taking into account the current political situation, studying the current state of glaciers in the Autonomous Republic of Abkhazia is possible only through high-resolution satellite remote sensing (SRS). This determines the article’s special relevance, value, and importance in the current climate change background. Based on the integrated survey, the glacial basins’ characteristics (glaciers number, area) are given at the initial (at the time of issuing of the former Soviet Union catalogue in 1975 based on materials from the 1960s) and three moments of observation (2010, 2015 and 2020). These characteristics of the glaciers at the second, third and final moments are determined using SRS. The technological-methodological approaches of the research proved to be effective for the study of glaciers based on innovative SRS as the best practices are used together with the methods developed by the authors. A comparison of these conditions showed that climate change speed is non-linear, making glacial basin degradation more intense in the following periods than in the previous one. This conclusion also proves the main thesis of the IPCC 6th report that the main problem is not climate change, but its speed.

აღმოსავლეთ საქართველოს მდინარეთა − ლიახვისა და არაგვის  მყინვარული აუზებისათვის შესწავლილია მყინვარების დეგრადაციის დინამიკა. თანამგზავრულ სურათებზე გამოსახული მყინვარების იდენტიფიკაცია ჩატარებულია ყოფილი საბჭოთა კავშირის კატალოგში არსებული სქემის მიხედვით, ხოლო მყინვარების ფართობის მონაცემებში არსებული უზუსტობები გასწორებულია გასული საუკუნის 60-იანი წლების ტოპოგრაფიული რუკების გამოყენებით. საშუალედო და საბოლოო თანამგზავრული სურათების მიხედვით ჯერ განსაზღვრულია მყინვარების მდებარეობები და მათი კონტურები, რაც საბოლოოდ აისახა ამ მყინვარების ფართობების რიცხვით მნიშვნელობებში. მყინვარული აუზების მყინვარების შესახებ საწყისი მონაცემები ამოკრებილია კატალოგიდან და შედარებულია თანამგზავრული ინფორმაციის საფუძველზე განსაზღვრულ ამ მყინვარების მდგომარეობას დაახლოებით 50 წლის შემდგომ (საშუალედო მონაცემები) და 2020 წლის მდგომარეობასთან (საბოლოო მონაცემები). ამ მდგომარეობების შედარებამ და ჩატარებულმა ანალიზმა აჩვენა, რომ მყინვარების დეგრადაცია უფრო ინტენსიურია მეორე პერიოდში, ვიდრე პირველში. ეს აიხსნება ორი ფაქტორით: პირველი - კლიმატის ცვლილებას არაწრფივი ხასიათი აქვს და მეორეს მხრივ კლიმატის ზემოქმედება მცირე მყინვარებზე უფრო ინტენსიურია.

The scientific study of glaciers in Georgia began in 1860. 100 years of research outputs have been summarized and included in the catalogue of glaciers of the Former Soviet Union. Since the 21st century, the study of glaciers is prioritized due to the negative impact of current climate change.

In the present research, the results of the glaciers’ degradation study based on high-resolution satellite’ information (SRS) due to the impact of the current climate change separately in West and East Georgia are presented taking into account the big difference in the climate of these regions. To assess the negative impact of climate change on glaciers, it is necessary to determine quantitative characteristics of changes in areas of glacial basins, statistics of melting of small glaciers (the area from 0.1 to 0.5 km²) and retreat of large glaciers (area> 2 km²). It is important to indicate the current state of the glaciers and determine future trends of their degradation. For effective research of the glaciers high-resolution SRS is used, namely, the data obtained from Landsat satellites (resolution 15–30 m) and several archives of satellite data. Data quality control is carried out to provide reliable outputs. 

Due to climate change, the glaciation area in West Georgia decreased by 27.2%, while the glaciation area in East Georgia decreased by 55,4%. It would be noted that the decrease is more significant in East Georgia than in the West part of the country. It can be explained by the difference in climate conditions between the West and East Georgia, namely the climate of West Georgia is wet and humid, while the climate of East part is continental and dry.

Using Glacier Regression Equations იn the simplest scenario of climate change, the estimated total melting rates of the two glaciers Gergeti (East Georgia) and Adishi (West Georgia) are predicted. It is shown that even in conditions of the worst scenario (BaU) of current climate change the complete melting of viewed large glaciers is not expected within this century.

In Georgia, there are quite high glaciers on the ridge of the Greater Caucasus. The study of glaciers has gained more importance in the second half of the twentieth century due to ongoing climate change, the impact of which has led to significant and rapid degradation of glaciers, exacerbating glacial natural disasters. Due to the degradation of glaciers, a significant change in the water balance and degradation of landscapes are expected in the country.

      The results of the glaciers’ degradation study based on high-resolution satellite’ information (SRS) due to the impact of the current climate change separately in West and East Georgia are presented taking into account the big difference in the climate of these regions.

The degradation of glaciers is one of the most obvious signals of climate change in the current period of Earth's history. Modern glaciation is unevenly distributed between different regions of the Earth and some river basins. Glaciers in Georgia are spread over the Great Caucasus Range, concentrated in the basins of the Enguri, Rion, Kodori, Tergi and other rivers, where there are mountain peaks of 3500 m and higher. The study of the melting of glaciers due to the ongoing climate change is extremely important to clarify natural events of a glacial nature, to ensure the rise of the sea level and the safety of the population living in the coastal zone, to determine the change in glacial water runoff and to assess the risks related to the melting of glaciers in general, to develop adaptation strategies and mitigation measures to the melting of glaciers. In the article, the glaciers of the Autonomous Republic of Abkhazia (hereafter “Abkhazia”) and their characteristics are studied. High-resolution satellite remote sensing (SRS) is the only way to study the current state of glaciers in the Autonomous Republic of Abkhazia, because on the one hand, there is no local glaciology school, and on the other hand, the current political situation does not allow conducting expeditions and studying glaciers in field conditions. The objective of the article is to study the morphology and exposure of these glaciers and snowfields based on the data from the catalogue of the former USSR (hereafter “catalogue”) which is called initial data and is obtained from more than one century of observations and is issued between 1960 -1975 and satellite data, at several time points, namely 2010 and 2015 that are derived from high-resolution (30 m) LANDSAT satellite data, and the latest 2020 data are processed from satellite MODIS (1.5 m resolution). Complexly using the best international practices, processed SRS data and several SRS databases, historical data and expert knowledge define the reliability of received data. It should be noted that the authors had to overcome several difficulties and ambiguities in the data to discuss the problem relevantly.

The retreat of large glaciers is an excellent indicator of climate change. At the same time, the study of the retreat of large glaciers is necessary to characterize the degradation of the glaciological basin. An effective solution to this problem is possible only by using high-resolution Earth satellites because these effective remote sensing tools can dynamically record the retreat of large glaciers. From the second half of the 20 st century the large glaciers are retreating  and this process is accelerating due to the non-linearity of modern climate change. The objective of the  article is  analytically describe the dependence of large glaciers retreats on time. Under certain assumptions, it allows us to determine the approximate date of the complete melting of large glaciers. The retreat dynamics of the r. Enguri Basin large glacier North Liadeshti and the r. Rioni Basins’ large glacier Kirtisho (Georgia) is discussed and the analytical characteristics of their retreat are determined. Based on the Bussiness as Usual scenario of climate change full melting dates of the glacial basins of rivers Enguri and Rioni (Georgia) are investigated. Using the results of previous studies of the other large glaciers of r. Enguri and r. Rioni glacial basins expected time of full melting of mentioned glacial basins can be determined.

    წარმოდგენილია საქართველოს დიდ მყინვარებზე (ადიში, შხარა გერგეთი) თანამგზავრული დისტანციური დაკვირვების და საველე მიწისპირა დაკვირვების მონაცემების შედარების შედეგები. თითოეული თანამგზავრული სურათის მიხედვით დადგინდა მყინვარის ენის ბოლოს მდებარეობა, შედგა მონაცემთა ქრონოლოგიური რიგი და გამოთვლილ იქნა მყინვარის უკანდახევის საშუალო სიჩქარე. თდზ-ის გამოყენებით შესწავლილია მყინვარების უკანდახევის დინამიკა მყინვარის ენის წვერის მოძრაობის ცალკეული ადგილების განსაზღვრის საფუძველზე. შედეგების ხარისხის შეფასებისა და კონტროლისათვის გამოყენებულია გარემოს ეროვნული სააგენტოს საველე დაკვირვებების მიწისპირა მონაცემები. დადგინდა, რომ შესწავლილი მყინვარების უკანდახევა არაწრფივი ხასიათისაა და მაღალი სიზუსტით აღიწერება პარაბოლის მრუდით. ასევე დიდი სიზუსტით პარაბოლის მრუდით აღიწერება შედეგების ხარისხის შეფასებისა და კონტროლისათვის გამოყენებული საველე ექსპედიციის მონაცემების მიხედვით აგებული მყინვარების უკანდახევის გრაფიკი. თანამგზავრული დისტანციური დაკვირვების და საველე მიწისპირა დაკვირვების მონაცემების შედარება გვიჩვენებს, რომ შესწავლილი მყინვარების თდზ-ისა და საველე დაკვირვებების მიწისპირა მონაცემები ერთმანეთთან თანხვედრაშია.

    დედამიწაზე არსებული გარემოს სისტემებიდან მყინვარები ყველაზე მეტად მოწყვლადია კლიმატის მიმდინარე ცვლილების ზემოქმედების მიმართ. ამდენად, მათი დეგრადაცია თვალსაჩინოდ ასახავს კლიმატის ცვლილების სიჩქარეს. მყინვარებზე თანამედროვე კლიმატის ცვლილების გავლენის მეცნიერულად შესწავლის ერთადერთი გზა არის მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების (თდზ) გამოყენება, რადგან ეს ტექნოლოგია საშუალებას იძლევა ერთდროულად იყოს განხილული მყინვარების მდგომარეობა დიდ ფართობებზე. აფხაზეთის ავტონომიურ რესპუბლიკაში არსებული მყინვარების თანამედროვე მდგომარეობის შესწავლა ადგილობრივი გლაციოლოგიური სკოლის არარსებობის გამო და დღევანდელი პოლიტიკური მდგომარეობის გათვალისწინებით, მით უმეტეს აუცილებელია თდზ-ის საშუალებით. მაღალი გარჩევადობის თდზ-ის გამოყენებით აფხაზეთის მყინვარების უკანდახევის კვლევა არის ამ სამუშაოს ძირითადი მიზანი. დიდი მყინვარის უკანდახევის გარდა განისაზღვრება მყინვარის სრული დნობის თარიღი გარკვეული კლიმატური სცენარის ფარგლებში.

წარმოდგენილია მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების (თდზ) გამოყენებით საქართველოს ტერიტორიაზე მდებარე ენგურის მყინვარული აუზის დიდი მყინვარის, შხარას დეგრადაციის კვლევის შედეგები. განხილულია მყინვარების კვლევისთვის თანამგზავრ Landsat-ის მონაცემების გამოყენების შესაძლებლობები. კვლევის ეფექტურობისათვის თდზ-ის 2010, 2015 და 2020 წლის მონაცემებთან ერთად კომპლექსურად გამოყენებულია საექსპერტო ცოდნა და 60-იან წლების მასალებით შედგენილი საბჭოთა კავშირის მყინვარების კატალოგის და  ტოპოგრაფიული რუკების მასალები. მიღებული მონაცემების სტატისტიკური ანალიზის შედეგად შესწავლილია მდინარე ენგურის დიდი მყინვარის შხარას დეგრადაცია.

The problem of changing the cryosphere is a priority for IPCC research. The UN adopted a special resolution on high mountain regions, in which the problem of the impact of climate change on glaciers and the risks associated with their degradation is assigned one of the main roles. Since the beginning of the 21st century, research on glaciers in Georgia has become increasingly important. On the ridge of the Greater Caucasus, (Georgian side) there are well-developed, rather high glaciers (the maximal elevations are up 5 200 m). In Georgia, due to the degradation of glaciers under the impact of climate change, a change in the water balance and degradation of landscapes and the growth of the natural disasters’ frequency and intensity of glacial origin have a place. The latter has resulted in material and human losses due to the retreat of large glaciers. Therefore, the impact of climate change on large glaciers is the subject of great interest. The paper presents the research outputs of the degradation of the Skhara glacier of the river Enguri glacial basin, one of the strongest glacial basins of Georgia. The degradation of the Shkhara glacier was studied with the application of satellite remote sensing data. This method allows us to study glacier degradation with appropriate resolution and accuracy in conditions of limited resources and time.

 The determination of the Sea Surface Temperature based on the satellite monitoring is considered. The quality control and quality assessment of remote sensing data is investigated based on the drifter information. The special BEAM programme package chosen for processing satellite data and establishing necessary data sets is presented.  

 The effectiveness of the use of satellite information for the early warning of meteorological and hydrological disasters and provision of transportation safety on the Black Sea in Georgia were investigated. The research of determination of Sea Surface Temperatures by means of satellite information, verification of the obtained results based on quality control/quality assessment procedures were carried out.

 The diagnosis of the conditions of Black Sea and forecast of its evolution is the main problem of the oceanography and environmental protection. This problem is also important for specifying of climate change scenarios that give possibility to determine correctly the strategy of the adaptation and mitigation measures. The forecasting system of marine conditions consists from the following elements: High reliability forecasting marine model; The high efficiency forecasting model of atmosphere; The initial fields for the running of model of marine dynamics. The mathematical model of marine dynamics is elaborated by Georgian scientists based on a full system of equations of ocean hydro-thermodynamics in hydrostatic approximation. This model was successfully implemented in frames of European Council FP projects ARENA and ECOOP. For the running of the model of marine dynamics the initial fields for the atmosphere components are given by calculations of numerical weather prediction limited area model - WFR model of NOAA (USA). Needed oceanographic data are given based on remote sensing monitoring. T The forecast products quality is very depended on the amount and quality of initial data. The use of remote sensing promotes the necessary amount of initial data but the problem of the quality of satellite information remains that is solved by procedures of quality assurance and quality control (QA/QC). The anomalies of the satellite information are statistically analyzed on pixel and net levels. For these the most effective source - drifters are used is as they provide good spatial resolution of the data. In this research NOAA CLASS satellite data archive and ARGO drifter data were used. The determination of the SST real values gives possibility to run the mathematical model of marine dynamics of the Black Sea basin in operational mode.

 Разработана методика определения температуры поверхности Черного моря на основе использования спутниковой информации. Контроль качества и оценка качества (КК/ОК) данных дистанционного зондирования проведена на основе информации дрифтеров. Полученные результаты свидетельствуют об эффективности предложенных подходов, приведенных в исследовании. 

 Use of the satellite information of the Black Sea surface temperature for the purpose of creation of a      technological line of the operational forecast of the state of the Black Sea are considered.

 The Determination of the Black Sea (BS) Surface Temperatures (SST) is the important problem of the modern oceanography for solving various applied issues. The identification of SST is the heavy problem as the observational network creation like the ground based monitoring means is expensive and such infrastructure does not exist. With establishment of the satellites the ways for the solution above problem was found. The necessary infrastructure, namely the USA and European satellites network is created. That give an impulse for installation of the platforms, buoys, drifters in oceans and seas as from one hand reception of high quality information is very important and from another hand gathering and transfer of the observational data is simplified based on the satellites. In presented work is researched in detail the most effective monitoring mean for the determination of the BS SST - remote sensing based on satellites. The quality assessment and quality control (QA/QC) Session procedures of the satellite BS SST data is created on pixel and net levels. The special numerical experiments were carried based on the marine BS scale model established in the institute of geophysics of Georgia. At the same time it is very important to assess the possibilities of the use of satellites data regarding BS SST in the operational forecasting of marine conditions. The model output – the values of the forecasted data in the knots of the regular net of BS were compared with real data of BS SST based on the statistical methodology accepted in operational practice. It is determined that using of the BS SST determined from the remote sensing in modeling significantly enhances the forecast of the Black Sea conditions. The methodology developed in the present investigation is effective for the solution of problem – namely for the determination real BS SST values.

 The main objective of present work is the investigation of glaciers melting including significant ecological risks especially in connection with climate change issues. Long term satellite monitoring objectives toward the climate are: determination of the processes related with climate and glaciers interaction; detection of climate and environmental changes provided through glaciers changes; validation of global and regional climate models, sensitivity studies, climate change scenarios specification, etc. Satellite monitoring of glaciers has the well expressed potential to facilitate measurements that traditionally were performed using field techniques or ground based observations in one or several spots. High resolution space borne data allow glacier length change measurements along the entire glacier tongues, and in that way complement or even replace ground-based measurements. Using the remote sensing data it can be determined: the ice snow border; glaciers movement speed; the glacier elevation model and area of contours. The final objectives, based on the remote sensing, hydrometeorological network and glaciological observation data are: glacier monitoring technological line improvement and glacier properties determination; river Enguri pilot basin glacier runoff investigation based on determined values: creation of the Caucasian glacier models using the glacier characterizing data and glacier development forecast using these models.

 The purpose of the project was the investigation of properties of individual glacier basins of the Caucasus Mountains using the TERRA Aster DEM and GLIMS database data. The adjustment of Kazbek massive glacier outlines was carried out on the basis of Aster DEM and high spatial resolution (0.6-1 m) satellite remote sensing images. The glacier characteristics where determined and compared with world glacier inventory data after outline adjustments. It is supposed that the observed difference of glacier characteristics is related with climate change.

 The definition of the Black Sea (BS) Sea Surface Temperature (SST) is effective by usage of satellite information. The forecast products quality is very depended on the amount and quality of initial data. The use of remote sensing promotes the necessary amount of initial data but the problem of the quality of satellite information remains that is solved by procedures of quality assurance and quality control (QA/QC). The anomalies of the satellite information are statistically analyzed on pixel and net levels. On the basis of implemented scientific researches the methodology of QA/QC of the satellite data is worked out. For these the most effective source - drifters are used is as they provide good spatial resolution of the data. In this research NOAA CLASS satellite data archive and ARGO drifter data were used. The determination of the SST real values gives possibility to run the mathematical model of marine dynamics of the Black Sea basin in operational mode. The analysis of received results revealed: The use of satellite information with drifter information is effective for determination of BS SST values; The created marine forecasting system gives reliable results that are in good accordance with reality.

 The variations in glaciers are the important indicators of regional climate change. The glaciers play an important role in the regulation of water balance. In the conditions of global warming they recede and degrade that is expressed in the related changes in glacier runoff. The research of glacier melting is important for studies of sea/ocean level changes. The Caucasian glacial dimensions (area, volume, length) have been changed over the centuries.

The scientific study of glaciers in the Caucasus was started during the first half of 18th century. In the last century the terrestrial observations on glaciers were carried out. Due to the difficulties of organization and conducting of field works the received observational data sets consists from different series of various temporal duration characteristics of glaciers. The data received contain uncertainties. From another hand carrying out of such field works are expensive.

With the launch of the Earth’s satellites it was determined that satellite remote sensing is the best technology allowing to receive data with needed regularity in terms of both time and space resolution. Some uncertainties remain in the data as the observational tool is too far away from the Earth’s surface. So, the necessity for the strong quality assessment/quality control (QA/QC) remains. A lot of studies showed that the best method for investigation of glaciers is application of satellite remote sensing combined with terrestrial observations and expert knowledge of separate glaciers.

 NMHS of Georgia closely cooperates with the European Meteorological Satellite (EUMETSAT) organization, which is reflected in regular participation in workshops organized by EUMETSAT both in Georgia and abroad. Naturally, this close cooperation will continue in the future.

 Целью исследования является внедрение методики изучения ледников Грузии на основе дистанционного зондирования с использованием спутниковых данных высокого пространственного разрешения. Представлены результаты численного определения характеристик спутников. Результаты этого исследования показывают, что представленная методология эффективна.

 The problem of the transportation safety for Mtskheta-Stepantsminda-Larsi road is overviewed. The scientific study of glaciers in the Caucasus started in the first half of the 19th century. From that time the terrestrial observations on glaciers were carried out. The data received contain uncertainties and have no sufficient resolution in time and space. With the invention of the Earth’s satellites it was determined that satellite remote sensing is the best technology allowing to receive the data with needed regularity both in terms of time and space resolution. The results of various researches show that sometimes the satellite remote sensing data is difficult to interpret. In such cases the data of the terrestrial observations are used for validation of glacier characteristics along with the expert knowledge of corresponding glaciers. At present the main problem for the safety of the Georgian Military Road in the territory of Georgia is the glacial and hydrological disasters such as ice blocks falls from the Kazbegi glaciations accompanied with the debris, followed by the river bed blockage and natural dam formation, with a consequent break and pass of catastrophic mudflows. The glacial catastrophes of Kazbegi glaciers: Devdoraki, Mna, Gergeti, Abano and Chachi have great impact on Mtskheta-Stepantsminda-Larsi road safety on the territory of Georgia. The biggest catastrophes on the Georgian territory took place due to Devdoraki glacier fell in 1776, 1778, 1785, 1808, 1817, 1832. The Devdoraki glacier listed falls during those years were connected with the pulsation of the glaciers and their increase. In Kazbegi glaciation the environmental disasters occurred in 2002, 2007 and 2014 (twice). It was the result of ice layers movement. Based on the analysis, it was concluded that the creation of the May 17 and August 20, 2014 catastrophic mudflows was not connected with the glacier pulsation.

 Представлены прямые и косвенные методы определения фирновой линии горных ледников по данным наземных наблюдений. Разработана методика определения фирнововой линии горных ледников по данным спутникового дистанционного зондирования. Представлена математическая формула для определения высоты фирнововой линии по комплексным данным каталога ледников и спутниковых наблюдений. Результаты исследования показывают, что представленная методика эффективна.  

 NMHS of Georgia closely cooperates with the European Meteorological Satellite (EUMETSAT) organization, which is reflected in regular participation in workshops organized by EUMETSAT both in Georgia (2015–2016) and abroad (Macedonia 2013). Naturally, this close cooperation will continue in the future.

 Summarizing, it can be concluded that the glaciers of East Georgia have been intensively melting under the impact of regional climate change. Medium glaciers are becoming small glaciers, small glaciers are turning into snowfields or completely vanishing, and the large glaciers are degrading and retreating. At least 70% of identified small glaciers in East Georgia are now snowfields or fully melted. Analysis of large glaciers shows that the rate of their retreat has increased. The analysis and comparison of retreat rates between the second and first periods show that the glacial retreat rate has increased significantly. We conclude that during the last 15 years, retreat has increased substantially when compared to the first period. This research reveals the acceleration of regional climate change.

 Based on the satellite Earth observations and GIS technologies the changes in the glaciers of East Georgia under the influence of regional climate change are considered. It should be noted that in the past the glacier parameters (area, length and volume) increased. It was determined that during the second half of the last century the characteristics of Georgian glaciers are steadily diminishing due to the impact of global warming. M. Sylvén, et all. researched that the glaciers’ total area in Georgia decreased by 36% and their volume - by 48%. This process is still underway and most likely will continue in the future. In the past glaciers researches were carried out mainly based on terrestrial observations that were characterized by the significant shortcomings: high expanses, data irregularity both in terms of space and time resolution. Satellite Earth observations (EO) are practically free of these limitations. The impact of modern regional climate change on small glaciers melting and large glaciers retreat is researched. It is determined that over the past 50 years, approximately 70% of the small glaciers of East Georgia completely or partly melted under the impact of regional climate change. A significant increase of the rate of large glaciers retreat is determined, especially for the latest 15 years. These results obviously indicate degradation of glaciers under the accelerated impact of regional climate change. 

 Satellite Earth observations (EO) are important tool for application of remote sensing technologies to various environmental issues and glaciology in particular. Glaciers play an important role in formation of the climate at regional and global scales. Glaciers variations are clear indicator of the anticipated climate change. Satellite EO are significant for determination of glaciers characteristics. In past researches the terrestrial observations were used. Corresponding field works were difficult to organize that resulted in data irregularity both in terms of space and time resolution as well as in data uncertainties. Satellite EO is more or less free of these limitations. Satellite remote sensing give possibility to research not only the main glaciers located in the region but satellite EO is successful tool to study small glaciers as well. In the article the small glaciers main characteristics: length, area, minimum and maximum elevation, firn line elevation, ablation and accumulation areas are determined using the satellite EO processing based on GIS technologies. Therefore the necessity for quality assessment/quality control (QA/QC) remains. Based on several researches it is established that the best technology for detailed and precise study of small glaciers is the satellite EO combined with ground observations and expert knowledge.

 Полученные результаты отражают влияние изменения современного климата на состояние малых ледников Грузии. Сделаны выводы, что все малые ледники уменьшаются или полностью исчезают и этот процесс таяния ледников происходит более активно в Восточной Грузии, чем в ее западной части.

 21-ე საუკუნის დასაწყისიდან მყინვარების კვლევები საქართველოში მეტ მნიშვნელობას იძენს. ეს ძირითადად გამოწვეულია მყინვარების დეგრადაციის შესწავლის აუცილებლობით კლიმატის მიმდინარე ცვლილების გამო, რაც განაპირობებს მრავალი კატასტროფული მოვლენის განვითარებას: ზღვის დონის აწევას, მყინვარული წარმოშობის ბუნებრივი კატასტროფების რისკებისა და კატასტროფული მოვლენების რაოდენობრივ ზრდას, წყლის ბალანსის ცვლილებას და სხვა. კლიმატის მიმდინარე ცვლილების მყინვარებზე ზემოქმედების და მათი დეგრადაციის Current Climate Change Impact on the Mtkvari (Kura) River Basin… 89 Bull. Georg. Natl. Acad. Sci., vol. 14, no. 1, 2020 შესწავლა ხდება მყინვარული აუზების მახასიათებლების (მყინვარების რაოდენობისა და ფართობის) ცვლილებების განსაზღვრით, მცირე მყინვარების დნობის სტატისტიკის (ფართობი 0,1-დან 0,5 კმ2 ჩათვლით) დადგენით და დიდი მყინვარების (ფართობი > 2 კმ2 ) უკანდახევის განსაზღვრით, რაც რეგიონალური კლიმატის ცვლილების ეფექტური ინდიკატორია. კლიმატის მიმდინარე ცვლილების მყინვარების დნობის პრობლემაზე მეცნიერულად დასაბუთებული პასუხის გასაცემად აუცილებელია მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების გამოყენება, რადგან ეს შესაძლებელს ხდის ჩატარდეს მყინვარების ერთდროული შესწავლა დიდი რეგიონებისთვის საჭირო გარჩევადობითა და სიზუსტით შეზღუდული რესურსების და დროის პირობებში. ეს მიიღწევა ისტორიული მონაცემების, მყინვარების კატალოგის, არსებული საველე სამუშაოების მასალებისა და ექსპერტული ცოდნის კომპლექსური გამოყენების საფუძველზე. წარმოდგენილ ნაშრომში განსაზღვრულია მდ. მტკვრის აუზის მყინვარების დეგრადაცია კლიმატის მიმდინარე ცვლილების გამო, შესწავლილია მყინვარების ცვლილებები და დნობის სტატისტიკა. ეს მნიშვნელოვანია, რადგან მდ. მტკვრის აუზი არის აღმოსავლეთ საქართველოს ყველაზე მნიშვნელოვანი აუზი. აღსანიშნავია, რომ დღესდღეობით საქართველოში სხვა მდინარის აუზისთვის მსგავსი დეტალური შესწავლა არ ჩატარებულა.

 Glacier degradation is an effective indicator of ongoing climate change. To promote the sustainable development of the country, it is necessary to develop a strategy for adapting to glacier-related natural disasters and to take mitigation measures in the most vulnerable mountainous regions. To do this, it is important to have the results of a scientifically substantiated glacier degradation study.

The scientific study of glaciers in Georgia began in 1860. The results of these researches have been summarized and listed in the Catalog of Glaciers of the Former Soviet Union in 1960-77.

The scientifically sound answer to the problem of glacier degradation under the influence of current climate change requires the use of high-resolution satellite remote sensing (SRS), as SRS allows the simultaneous study of glaciers for large regions with limited detail and accuracy.

Determination of glacier characteristics and their dynamics is achieved in combination with high-resolution SRS based on complex historical data, existing fieldwork, and integrated, integrated application of expert knowledge.

The number of glaciers and their areas under the impact of current climate change on glacial basins and small glaciers is given. The retreat dynamics of some large glaciers are given. Based on these dynamics and the climate change scenario called business as usual (BaU) the complete melting dates for these glaciers are estimated.

It has been found that the area of glaciation and the number of glaciers in Georgia has decreased and this decrease is more intense in Eastern Georgia than in Western Georgia. It has been shown that under the conditions of climate change the regression of large glaciers is accelerated and the estimated dates of complete melting of individual glaciers are determined, and the relationship between the regression of large glaciers and climate change is determined.

 Ледники являются важным природным ресурсом, так как, они содержат большое количество пресной воды. Установлено, что под влиянием текущего изменения климата происходит ускоренная деградация ледников. Спутниковое дистанционное зондирование с высоким разрешением используется для проведения научно обоснованных исследований с целью выявления текущего воздействия изменения климата на состояние крупных ледников в Грузии. Это позволяет в условиях ограниченных ресурсов и времени одновременно исследовать ледники с нужной детализацией и точностью. В работе установлено, что отступление больших ледников Гергетского (Восточная Грузия) и Адишского (Западная Грузия) носит нелинейный характер и этот процесс протекает более активно в Восточной Грузии, чем в ее Западной части. По одному из сценариев изменения климата определены предполагаемые даты их полного таяния.

Деградация ледников эффективный индикатор текущего изменения климата. Авторы, основываясь на этом и предыдущих исследованиях, пришли к выводу, что современное изменение климата оказывает значительное негативное влияние на ледники Грузии и вызывает их интенсивную деградацию. Для получения научно обоснованного ответа на проблему деградации ледников авторы использовали спутниковое дистанционное зондирование с высоким разрешением, поскольку эта инновационная технология позволяет детально изучать ледники с необходимой точностью и пространственно-временным разрешением. Для детальной характеристики воздействия глобального потепления на деградацию ледников подробно изучены: 1. Статистика таяния малых ледников (площадь от 0,1 до 0,5 км2 ); 2. Изменение площади и количества ледников в ледниковых бассейнах; 3. Отступление больших ледников (площадь> 2 км2 ). Приводятся соответствующие количественные данные, анализ и обобщение полученных результатов.

1. The comparison of the SRS data with the topographic maps dated 1960-1970 shows that over the last 50 years the area of all glaciers in Georgia has shrunk;

2. The 50-year time difference between the SRS and catalogue data allows to assess changes in glacial basins and small glacier melting;

3. Calculations conducted for the glacial basins show that the area and number of glaciers have decreased and that this process is more intensive in eastern regions than in Western Georgia;

4. Small glacier melting analysis shows that melting goes intensively under the impact of the climate change and that in Eastern Georgia this process is more intensive than in the western regions;

5. The retreat dynamics and trends of large glaciers have been quantitatively analyzed for the period of 40- 50 years. The detailed analysis shows that all large glaciers are retreating in both Eastern and Western Georgia;

6. Analysis of glacier retreat trends based on the SRS and field data shows data compliance, therefore we can make reasonable assumptions that SRS-based quantitative characteristics of the retreat of large glaciers are valid and reliable;

7. The analysis of the two observation sub-periods shows that during the second sub-period the retreat of large glaciers has accelerated in both Eastern and Western Georgia, while degradation of large glaciers is more active in Eastern Georgia compared to the western part of the country;

8. Glacier degradation process in Eastern Georgia is more intensive than in Western Georgia, which is true both for glacial basins as well as for large and small glaciers. This can be explained by the climatic differences - the continental climate in Eastern Georgia and marine humid climate in Western Georgia;

9. One of the climate change scenarios determines tentative dates for possible ultimate melting of large glaciers.

 In Georgia, on the ridge of the Greater Caucasus, there are well-developed, rather high glaciers. The study of glaciers has gained more importance since the second half of the twentieth century due to the negative impact of current climate change, which has led to significant and rapid degradation of glaciers, exacerbating natural disasters of glacial origin. Due to the degradation of glaciers in the country, a change in the water balance and degradation of landscapes, an increase in the level of the Black Sea, and the growth of the natural disasters frequency and intensity of glacial origin are having a place. This poses a serious threat to the sustainable development of the country and, therefore, the study of glaciers has become a priority in the research program of Georgia. Using satellite remote sensing, GIS technologies, glacial catalogue, field ground observations and expert knowledge, the negative impact of modern climate change was revealed and, as a consequence, the dynamics of degradation of glaciers in the glacial basins of East Georgia was studied in detail. In this article, the dynamics of the degradation of glaciers in the glacial basins of River Terek is overviewed. For this purpose, a comparison is made of the state of glaciers (area and number) for three time periods. The initial state is taken to be the state of glaciers in this basin at the time of the finish of the glaciers researches (1960). The data gathered were published in several editions of the glacier catalogue. Subsequent states - middle (2015) and final (2020) are determined using high-resolution satellites. Technological and methodological research proved to be effective for studying the dynamics of glacier degradation based on innovative high-resolution satellite remote sensing since the best practices were used in conjunction with the methods developed by the authors. A comparison of these conditions showed that the area and number of glaciers are greatly decreasing due to climate change. It should be noted that the dynamics of glacier degradation is nonlinear, which makes the melting of glaciers in the second period more intense than in the first. This conclusion also confirms one of the main theses of the 6th IPCC report that the main problem is not climate change, but its speed.

 Current climate change has a very negative impact on the cryosphere, in particular on the glaciers. This has dire consequences for the world, in particular, the landscape changes, glacial runoff decreases, the frequency and magnitude of natural glacial events increases. To characterize the impact of current climate change on glaciers, one of the effective approaches is to study the dynamics of change (decrease) of the glacial basins. This is possible by comparing information (data about glaciers areas) available in the past with information determined at present. For this study, as the initial data, we use the data available from the catalogue. For characterizing the dynamics of degradation of glacial basins of rivers Assa and Arguni earlier, we have conducted works using satellite data processing and determined the condition and characteristics of Georgian glaciers for 2006−2015 (medium condition). For data accuracy (QA/QC) in mentioned researches along with satellite remote sensing (SRS) information, historical data and expert knowledge were used. For having the final condition characterizing along with the initial and medium condition the dynamics of glaciers we added new data from 2020 (final data) using Landsat 8 satellite images. A comparison of these conditions showed that climate change speed is non-linear, making glacier degradation more intense in the second period than in the first one. 

 The dynamics of degradation of the river Pirikiti Alazani glacial basin glaciers is discussed on the background of the current climate change. Based on the integrated survey, the state of the glaciers in this basin at the initial (at the time of issuing of the catalogue -1964), medium (2006) and final (2020) time points are given. The characteristics of the glaciers (number, area) at the medium and final moments are determined using high-resolution satellites. A comparison of these conditions showed that climate change is non-linear, making glacier degradation more intense in the second period than in the first one. If the number of glaciers has shrunk by 28.6% in the first 50 years of the 60 years, correspondingly this reduction is 70% over the last decade. If during the first period the area covered by glaciers decreased by 56%, in the second period it decreased by 75.7%. This can be explained by two factors: first, that climate change development has non-linear character and second, that climate change impacts on smaller glaciers are more intense.

 From the beginning of the 21st century, glaciers studies are more important in Georgia. This is mainly provided with the degradation of the glaciers under current climate change that preconditions several catastrophic events: sea-level rise, worsening of glacial origin natural disasters risks and catastrophic phenomena, water balance changes etc. Impact of current climate change on the glaciers and their rapid degradation is studied determining the changes of the characteristics of the glaciated basins (number of glaciers and area), the melting statistics of small glaciers (area in the range of 0.1 to 0.5 km2 ) and the retreat of large glaciers (area > 2 km2 ) that are effective indicators of the regional climate change. In order to provide a scientifically based answer to the problem of glaciers melting under the impact of current climate change, it is necessary to use high-resolution satellite remote sensing (SRS), because it makes possible to study simultaneously glaciers for large regions with the necessary resolution and accuracy within limited resources and time. This is achieved based on the complex use of historical data, glacier schemes from the catalogue, existing fieldwork materials and the application of expert knowledge. In presented work, r. Mtkvari basin glaciers degradation due to the impact of the current climate change is studied. Changes in the glacier basins and melting statistics are researched. This is preconditioned by the fact that r. Mtkvari basin is the most important river basin of eastern Georgia and such detailed study has not actually been carried out for any river basin in Georgia. 

 შესრულებული კვლევის საფუძველზე დადგინდა შემდეგი: 

1. კლიმატის მიმდინარე ცვლილების შედეგად საქართველოს დიდი მყინვარების უკანდახევას არაწრფივი ხასიათი აქვს;

2. განხილული დიდი მყინვარების სრული დნობის სავარაუდო თარიღების განსასაზღვრავად გამოყენებულია სცენარი, კლიმატის ცვლილება ჩვეულებრივი ბიზნესის (Business as Usual /BaU/) შესაბამისად. კვლევებით დადგინდა, რომ განხილული მყინვარების უკანდახევის აპროქსიმაცია ამ სცენარის პირობებში დიდი სიზუსტით შესაძლებელია პარაბოლის მრუდით;

3. მიღებული განტოლებების გამოყენებით გამოთვლილია ზოგიერთი დიდი მყინვარის სრული დნობის სავარაუდო თარიღები.

 წარმოდგენილი იყო საქართველოს მყინვარებზე კლიმატის მიმდინარე ცვლილების ზემოქმედების შესწავლის შედეგები მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური მონიტორინგის საფუძველზე. მყინვარებზე კლიმატის ცვლილების გავლენის კვლევისათვის გარდა მაღალი გარჩევადობის თანამგზავრული დისტანციური ზონდირების ინფორმაციისა, გამოყენებულია ისტორიული მონაცემები, საველე დაკვირვებები, მყინვარების კატალოგი, ტოპოგრაფიული რუკები, გეოინფორმაციული სისტემების ტექნოლოგიები და საექსპერტო ცოდნა. მიღებულია შედეგები, რომლებიც მეტყველებენ, რომ მყინვარების დეგრადაცია არაწრფივი ხასიათისაა და მნიშვნელოვნად აჩქარებულია. ეს დასკვნა სრულ თანხვედრაშია IPCC-ის მე-6 ანგარიშის ერთ-ერთ მთავარ თეზისთან, რომ მთავარი პრობლემა არა კლიმატის ცვლილებაა, არამედ მისი სიჩქარეა.

 Деградация ледников эффективный индикатор текущего изменения климата.

Авторы, основываясь на этом и предыдущих исследованиях, пришли к выводу, что современное изменение климата оказывает значительное негативное влияние на ледники Грузии и вызывает их интенсивную деградацию. Для получения научно обоснованного ответа на проблему деградации ледников авторы использовали спутниковое дистанционное зондирование с высоким разрешением, поскольку эта инновационная технология позволяет

детально изучать ледники с необходимой точностью и пространственно-временным разрешением. Для детальной характеристики воздействия глобального потепления на деградацию ледников подробно изучены: 1. Статистика таяния малых ледников (площадь от 0,1 до 0,5 км2); 2. Изменение площади и количества ледников в ледниковых бассейнах; 3. Отступление больших ледников (площадь> 2 км2). Приводятся соответствующие

количественные данные, анализ и обобщение полученных результатов. Деградация ледников эффективный индикатор текущего изменения климата. Авторы, основываясь на этом и предыдущих исследованиях, пришли к выводу, что современное изменение климата оказывает значительное негативное влияние на ледники Грузии и вызывает их интенсивную деградацию. Для получения научно обоснованного ответа на проблему деградации ледников авторы использовали спутниковое дистанционное зондирование с высоким разрешением, поскольку эта инновационная технология позволяет детально изучать ледники с необходимой точностью и пространственно-временным разрешением. Для детальной характеристики воздействия глобального потепления на деградацию ледников подробно изучены: 1. Статистика таяния малых ледников (площадь от 0,1 до 0,5 км2 ); 2. Изменение площади и количества ледников в ледниковых бассейнах; 3. Отступление больших ледников (площадь> 2 км2 ). Приводятся соответствующие количественные данные, анализ и обобщение полученных результатов.

დისერტაციის რეცენზირება

სამაგისტრო ნაშრომების ხელმძღვანელობა

სადოქტორო თემის ხელმძღვანელობა/თანახელმძღვანელობა

უცხოურ ენებზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

ქართულ ენაზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

რეფერირებული ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის მთავარი რედაქტორობა

სამეცნიერო პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის რეცენზენტობა

რეფერირებული სამეცნიერო ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის სარედაქციო კოლეგიის წევრობა

საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ მხარდაჭერილ პროექტში/გრანტში მონაწილეობა

სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრებით მხარდაჭერილ პროექტში/ გრანტში მონაწილეობა

პატენტის ავტორობა

უფლება ქართულ ან უცხოურ სასაქონლო ნიშანზე, სასარგებლო მოდელზე

საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ან სოფლის მეურნეობის აკადემიის წევრობა

საერთაშორისო პროფესიული ორგანიზაციის წევრობა

კონფერენციის საორგანიზაციო/ საპროგრამო კომიტეტის წევრობა

ჯილდო ეროვნული/ დარგობრივი პრემია, ორდენი, მედალი და სხვ.

საპატიო წოდება

მონოგრაფია

სახელმძღვანელო

სტატია მაღალ რეიტინგულ და ადგილობრივ ჟურნალებში

პუბლიკაცია სამეცნიერო კონფერენციის მასალებში, რომლებიც ინდექსირებულია Web of Science-ში და Scopus-ში