ელიზბარაშვილი შალვა

Using observational data from 50 meteorological stations in Georgia for 1936–2011, some temperature indices were studied for assessing the climate change: extreme values of temperature, the number of frosty, cold, and hot days and tropical nights as well as indices based on distribution percentiles. Geoinformation maps of the spatial structure are plotted and the dynamics of these indices for the period of global warming is studied. Determined are the mean values of indices for different averaging periods. The obtained results can be used for generalizing corresponding indices for the Caucasian region, the Black Sea basin, or Western Asia.

საქართველოს კლიმატური და აგროკლიმატური კომპლექსური ატლასი შემუშავდა პირველად და მისი გამოცემა, როგორც კაპიტალური ნაშრომი ქვეყნისათვის იქნება განსაკუთრებულად მნიშვნელოვანი. მასში განზოგადიებულია ამ დარგში მომუშავე ქართველ მეცნიერთა მრავალწლიანი კვლევის შედეგები. ატლასი შედგება ორი ნაწილისაგან. პირველ ნაწილში წარმოდგენილია ზოგადკლიმატური ხასიათის რუკები, რომლებიც ასახავენ საქართველოს ტერიტორიაზე კლიმატის ფორმირების ფაქტორებს, კლიმატის ძირითადი ელემენტების, ატმოსფერული მოვლენების, საკურორტო რესურსების განაწილებისა და კლიმატის მოსალოდნელ ცვლილებებს, აგრეთვე საშიშ მეტეოროლოგიურ მოვლენებს. მეორე ნაწილი წარმოადგენს აგროკლიმატურ რესურსებს, რომლებიც სოფლის მეურნეობის სპეციალისტებს აძლევს პრაქტიკული გამოყენების საშუალებას სასოფლო-სამეურნეო კულტურების რაციონალურად განლაგებისა და მაღალი პროდუქტიულობისათვის. აგროკლიმატური რუკების უმრავლესობა განკუთვნილია ცალკეული კულტურების დარაიონებისათვის – მარცვლეულის, ვაზის, ჩაის, ციტრუსების, სუბტროპიკული ტექნიკური და სხვა. საყურადღებოა, აგრეთვე სასოფლო-სამეურნეო კულტურების ფენოლოგიური რუკები, რომელთაც პირველხარისხოვანი მნიშვნელობა აქვთ აგროტექნიკური ღონისძიებების სათანადოდ დროულად ჩატარებისათვის.

განხილულია აჭარის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები მათ შორის ზვავსაშიშროების ძირითადი მახასიათებლები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია აფხაზეთის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია სამეგრელო-ზემო სვანეთის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია გურიის მხარის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

განხილულია შიდა ქართლის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები, კლიმატის ელემ-ენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი, კლიმატური და აგროკლიმატური რესურსები, კომპლექსური კლიმატური მახასიათებლები და ამინდის საშიში მოვლენები. განკუთვნილია კლიმატოლოგებისათვის, აგრონომებისათვის და სპეციალისტებისათვის, რომლებიც მუშაობენ ბუნებრივი რესურსების გამოვლენისა და ათვისების, სამოქალაქო და სამრეწველო ნაგებობების, კავშირგაბმულობის, ელექტროგადამცემი და მილსადენი ხაზების დაგეგმარების და პროექტირების დარგში.

გამოკვლეულია იმერეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიო ენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, წაყინვები.

გამოკვლეულია კახეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიოენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, ინტენსიური და თავსხმა ნალექები, სეტყვა, გვალვა, წაყინვები, ზვავები.

გამოკვლეულია რაჭა-ლეჩხუმი ქვემო სვანეთის რეგიონის კლიმატის ფორმირების ძირითადი ფაქტორები: რელიეფი, რადიაციული ფაქტორები, ატმოსფეროს ცირკულაციური პროცესები; კლიმატის ძირითადი ელემენტების ტერიტორიული განაწილების კანონზომიერებანი: ჰაერის ტემპერატურა, ჰაერის სინოტივე, ატმოსფერული ნალექები, თოვლის საფარი, ქარი. შეფასებულია რეგიონის კლიმატური რესურსების პოტენციალი: საკურორტო რესურსები, ჰელიოენერგეტიკული რესურსები, ქარის ენერგეტიკული რესურსები. განსაკუთრებული ყურადღება ეთმობა აგროკლიმატურ რესურსებს და პროგნოზებს. განხილულია ამინდის საშიში მოვლენები: ძლიერი ქარები, ქარბუქი, ნისლი, ინტენსიური და უხვი ნალექები, წაყინვები.

სალექციო კურსის შინაარსი შეესაბამება მოქმედ სასწავლო პროგრამებს და განკუთვნილია საბუნებისმეტყველო სპეციალობების სტუდენტებისათვის. ის აგრეთვე გამოადგება დოქტორანტებს, მაგისტრანტებს და მასწავლებლებს, ვისაც აინტერესებს მონაცემთა ბაზების დამუშავებასთან დაკავშირებული საკითხები.

The statistical structure of dangerous fogs with the visibility of less than 50 m is studied using the observation data of 50 meteorological stations in Georgia for the period of 1961–2006. The contribution of dangerous fogs to the total number of foggy days is estimated. The number of days with dangerous fogs and their duration in different regions of the country are determined and the empirical functions of their distribution, sizes of areas of their expansion, temperature regime, and peculiarities of annual variations are studied.

Air temperature trends under conditions of global warming are studied using the observational data from 87 meteorological stations of Georgia for the period of 1936–2011. Plotted are the geographic information maps of the spatial structure of temperature variation rate.

Created are the grid datasets of monthly mean and annual mean temperature as well of monthly, seasonal, and annual values of the total precipitation with the resolution of 25 km for the period of 1936–2011. The obtained datasets characterize the real picture of the spatial distribution of temperature and precipitation on the territory of Georgia; therefore, they are used for working out geoinformative maps of temperature and precipitation variations. Revealed are the areas and centers with different intensity of warming and cooling. It is found that the annual temperature and total annual precipitation averaged for the territory do not vary considerably under conditions of the global warming.

Using observational data from 50 weather stations in Georgia for the period of 1936-2013, the following climate indices of moisture regime are studied: maximum 1-day precipitation, maximum 5-day precipitation, the simple daily intensity index, the number of days with precipitation equal to not less than 10, 20, and 50 mm, number of consecutive wet and dry days. Geoinformation maps of the spatial structure are plotted, and the dynamics of these indices is studied for the period of global warming. Expected changes in the moisture regime in different physiographic regions in Georgia are assessed.

The original method developed in the Voeikov Main Geophysical Observatory is used for assessing the potential of renewable energy resources of Georgia. The cumulative index of potential energy resources and their constituents (helio, wind, and water resources) are estimated quantitatively in conventional units for the regions of Georgia. The respective geoinformation maps are compiled.

Variations in the number of hot days, their frequency, intensity, and duration in Georgia are studied using observational data from 50 weather stations for the period of 1936-2013. The periods of the onset of hot days in the year and their maximum intensity in different physiographic conditions are identified. The zoning of Georgia was carried out according to the rate of changes in the number of hot days. The results enhance the understanding of climate change in Georgia under global warming conditions.

Based on observational data from 30 weather stations in Georgia for the period of 1936–2013, the geography, statistical structure, intensity, duration, and dynamics of tropical nights are investigated. The geoinformation map was constructed for the number of tropical nights for the WMO base period. The periods of occurrence and return of their different gradations and the regularities of long-term variations are revealed.

Based on observational data from 25 weather stations for the period of 1936–2013, the statistical structure, intensity, and duration of frosts as well as the dynamics of the number of frost days in the mountain regions of Georgia are investigated. The continuous duration of frosts, the time of the occurrence, the frequency of different gradations of the number of frost days, and the regularities of their long-term variations are revealed.

The number of days with blizzard, the intensity, duration, periods of occurrence, and dynamics of blizzards in the mountain regions of Georgia are investigated using observational data from 20 weather stations. The features of wind and temperature regimes of blizzards are revealed.

Based on the observations from more than 20 weather stations, the frequency of occurrence of the most dangerous weather events for Georgia (very heavy precipitation, hail, hurricane wind, blizzard, fog) is investigated. Based on the stochastic laws, the probabilities of occurrence of one of the events from the complex, the probability of the joint occurrence of both events of the complex, and the return periods of risks are revealed.