იოსებ გოგოძე

მოცემულ კვლევაში შემოთავაზებულია გადაწყვეტილებათა მიღების მრავალკრიტერიული ამოცანების (გმმა) პოსტ-პარეტო ანალიზის ახალი მეთოდი: გამოვლენილი შედარებითი უპირატესობების (გშუ) შეფასების მეთოდი. შემოთავაზებული მეთოდის საინტერესო თავისებურებას წარმოადგენს ის, რომ ის იყენებს საკუთრივი მნიშვნელობების სპეციალური პრობლემის ამოხსნას და შეიძლემა ჩაითვალოს გმმა კონტექსტში რანჟირების ცნობილი მეთოდების ანალოგად/მოდიფიკაციად, ისეთების, როგორიცაა ავტორიტეტული ცენტრის მეთოდი, გვერდების რეიტინგის მეთოდი და ა.შ., რომლებიც წარმატებით გამოიყენება ისეთ დარგებში, როგორც ეკონომიკა, ბიბლიომეტრია, ვებ-ძიების კონსტრუირება და ა.შ. საილუსტრაციოდ, მეთოდის პრაქტიკულობის დემონსტრირების მიზნით განხილულია კონკრეტული გმმა ამოცანა. თეორიული მოსაზრებები და ჩატარებული გათვლები აჩვენებს, რომ გშუ მეთოდი თვითშეთანხმებულია და იოლად რეალიზებადი. მეტიც, გმმა ანალიზის ცნობილ ინსტრუმენტებთან შედარება აჩვენებს, რომ გშუ მეთოდის დახმარებით მიღებული შედეგები არის მისაღები და კონკურენტუნარიანი. შეფასების შემოთავაზებული მეთოდის მნიშვნელობან თავისებურებას წარმოადგენს ის, რომ მეთოდი სასარგებლოა მაშინ, როცა გადაწყვეტილების მიმღებ პირს არ გააჩნია საკმარისი უფლებები ან როცა სხვადასხვა კრიტერიუმების ფარდობითი მნიშვნელობა წინასწარ შეფასებული არ არის.  

ამ ჩანაწერში, ჩვენ გთავაზობთ თამაშთა-თეორიულ მიდგომას გამოთვლითი ამოცანებისა და მათი ამომხსნელების შესაფასებლად. მიდგომა იღებს შეფასების მატრიცას, როგორც ანაზღაურების მატრიცას ნულჯამოვანი თამაშისთვის, რომელშიც პირველი მოთამაშე ირჩევს პრობლემას, ხოლო მეორე მოთამაშე ირჩევს ამომხსნელს. ამ თამაშის ამოხსნა შერეულ სტრატეგიებში გამოიყენება განსახილველი ამოცანებისა და ამომხსნელების იდეალურად ობიექტური რეიტინგის შესაქმნელად. შემოთავაზებული მიდგომა ილუსტრირებულია მაგალითით, რათა აჩვენოს მისი სიცოცხლისუნარიანობა და ვარგისიანობა აპლიკაციებისთვის.

პარეტოს ოპტიმალურობა არის ფართოდ გამოყენებული კონცეფცია გადაწყვეტილების მიღების მრავალკრიტერიული პრობლემებისთვის. თუმცა, ამ კონცეფციას აქვს მნიშვნელოვანი ნაკლი - პარეტოს ოპტიმალური ალტერნატივების ნაკრები ჩვეულებრივ დიდია. შესაბამისად, ჩნდება გადაწყვეტილების კონკრეტული პარეტოს ოპტიმალური ალტერნატივის არჩევის პრობლემა. ეს კვლევა გვთავაზობს ახალ მიდგომას პარეტოს ოპტიმალური ალტერნატივების ნაკრებიდან "შესაბამისი" ალტერნატივის შესარჩევად. შემოთავაზებული მიდგომა ეფუძნება რანჟირების თეორიის მეთოდებს, რომლებიც გამოიყენება სპორტულ ტურნირებში მონაწილეთა რეიტინგისთვის. შემოთავაზებული მიდგომის ფარგლებში მოცემული მულტიკრიტერიუმიანი ამოცანისთვის ვადგენთ სპეციალურ ქულების მატრიცას, რომელიც საშუალებას იძლევა გამოიყენოს აღნიშნული რეიტინგ-მეთოდები და პრობლემის გადაწყვეტად ავარჩიოთ შესაბამისი საუკეთესო რანჟირებული ალტერნატივა პარეტოს ნაკრებიდან. შემოთავაზებული მიდგომა განსაკუთრებით სასარგებლოა, როდესაც არ არსებობს გადაწყვეტილების მიმღების უფლებამოსილება, ან როცა სხვადასხვა კრიტერიუმების შედარებითი მნიშვნელობა ადრე არ იყო შეფასებული. შემოთავაზებული მიდგომა შემოწმებულია იალქნიანი ნავის ანძისთვის მასალების შერჩევის პრობლემის მაგალითზე.

ქვეყნების ინოვაციური უპირატესობების შეფასება/რანჟირება არის აქტუალური ინტერესის პრობლემა. თუმცა, ამ მიზნით გამოყენებული ინსტრუმენტების ნაკრები ძალიან ვიწროა და ხშირად წარმოადგენს კრიტიკის ობიექტს. ამ კვლევის მიზანია გარკვეულწილად გააფართოვოს ამ მიზნით გამოყენებული მეთოდების არსენალი. ამისთვის კვლევა გლობალური ინოვაციების ინდექსის მონაცემთა ნაკრების საფუძველზე  ავითარებს გადაწყვეტილების მიღების მრავალკრიტერიულ პრობლემას, რომლის მიზანია „საუკეთესო ქვეყნების“ იდენტიფიცირება მათი ინოვაციური უპირატესობის თვალსაზრისით. უფრო მეტიც, რანჟირების მეთოდების (ჩვენს შემთხვევაში მარკოვის ჯაჭვის მეთოდისა და ანალიტიკური იერარქიის პროცესის) გამოყენებით გადაწყვეტილების მიღების ამ მრავალპროფილურ პრობლემაზე, ჩვენ ვიღებთ ქვეყნების ინოვაციური უპირატესობების ახალ ალტერნატიულ რეიტინგებს.