თენგიზ ზორიკოვი

აკადემიური დოქტორი

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის ვლადიმერ ჭავჭანიძის სახელობის კიბერნეტიკის ინსტიტუტი

დაასკანერე

Separation of MiPS/MaPS spectrogram transformations in biosonarUday Sriram, James A, Simmons, Tengiz V.ZorikovსტატიაThe Journal of the Acoustical Society of America, 141, 3486 (2017);2.001 Online ISSN: 0001-4966 DOI:10.1121/1.4987269ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Echo-processing mechanisms in bottlenose dolphinsT.ZorikovსტატიაarXiv:1312.7774 [q-bio.NC] 2013 https://doi.org/10.48550/arXiv.1312.7774ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Bats Use Echo Harmonic Structure to Distinguish Their Targets from Background Clutter MARY E. BATES JAMES A. SIMMONS AND TENGIZ V. ZORIKOVსტატიაScience,2011, Vol 333, Issue 6042 pp.627-630 51.433 DOI: 10.1126/science.1202065ინგლისურისაგრანტო პროექტი
Harmonic beamforming: Categorical perception segregates targets from clutter in bat sonar.JAMES A. SIMMONS , MARY E. BATES AND TENGIZ V. ZORIKOსტატიაThe Journal of the Acoustical Society of America 129, 2470 (2011).2.001 Online ISSN: 0001-4966 https://doi.org/10.1121/1.3588122ინგლისურისაგრანტო პროექტი
A computational model of the bottlenose dolphin sonar: Feature-extracting method.T.ZorikovსტატიაT Zorikov - arXiv preprint arXiv:0911.3125, 2009 - arxiv.org https://doi.org/10.48550/arXiv.0911.3125ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
A computational model of the bottlenose dolphin sonar: Feature-extracting method.T.ZorikovსტატიაThe Journal of the Acoustical Society of America, vol. 119, 3317 (2006)2.001 Online ISSN: 0001-4966 https://doi.org/10.1121/1.4786334ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
A model of echo-processing in bottlenose dolphinsZorikov T.V., Moore P.V., Bekauri N.J.კონფერენციის კრებულიProceedings of the Symposium on Bio-Sonar Systems and Bio-Acoustics, Vol.26, Pt.6, Loughborough, UK, pp. 73-81 ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Science and technology gapsBob Allen, Les Atlas, John Fay, Matt Geen, Jeff Haun, Gordon Hayward, Ivor Kirsteins and Tengiz ZorikovმონოგრაფიაScience, Technical Innovation and Applications in Bioacoustics: Editor: John G Rees pp.14-20 BRITISH GEOLOGICAL SURVEY RESEARCH REPORT CR/04/201 https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA460812.pdfინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Bio-mimetic sonar: results achieved and the road to improvementT.Zorikov, N.BekauriმონოგრაფიაScience, Technical Innovation and Applications in Bioacoustics: Editor: John G Rees pp.421-430 BRITISH GEOLOGICAL SURVEY RESEARCH REPORT CR/04/201 https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA460812.pdfინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Echo-Processing Procedure in Bottlenose Dolphins.Tengiz V. Zorikov, N.A.Dubrovskyკონფერენციის კრებულიOCEANS 2003. Proceedings Volume: 1 Print ISBN:0-933957-30-0 INSPEC Accession Number: 7986107 https://www.researchgate.net/publication/4066091_Echo-processing_procedure_in_bottlenose_dolphinsინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Choice Reaction Time Under Different Attitudes of IndividualsM.Tsiskaridze, T.ZorikovსტატიაGeorgian Academy of Sciences Proceedings of the Institute of Cybernetics, vol.2, N 1-2, 2002, pp.147-152 ISSN 1512-1372 ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Asymmetry in perception of color and formT.Zorikov, M.Tsiskaridze, L.Pirvelashvili სტატიაGeorgian Academy of Sciences Proceedings of the Institute of Cybernetics, vol.2, N 1-2, 2002, pp.153-160 ISSN 1512-1372 ინგლისურისახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა
Signal processing by the Bottlenose dolphin’s sonar: experiments and modelingზორიკოვი თ. დუბროვსკი ნ. ბექაური ნ. კონფერენციის კრებული2nd Symposium on underwater bio-sonar and bioacoustics systems, Vol.23, Pt.4, Loughborough, England, pp. 65-74. https://ieeexplore.ieee.org/document/1282448ინგლისურისაგრანტო პროექტი
მცირე ზომის წყალქვეშა ობიექტების ავტომატური ამოცნობა ახლო ექოლოკაციის ამოცანებშიზორიკოვი თ., კურატაშვილი მ. კონფერენციის კრებულისაქართველოს მეცნიერებათა აკადემია. სამეცნიერო-პრაქტიკული კონფერენცია ინგლისურისაგრანტო პროექტი

151st Annual Meeting of the Acoustical Society of AmericaProvidence,Rhode Island, USA20065-9 juneAcoustical Society of AmericaA computational model of bottlenose dolphin sonar: Feature-extracting methodზეპირი

ექსპერიმენტებში გამოკვლეული იყო ექოს გამოსახულების ფორმირების პროცესი ბოთლცხვირა დელფინის აღქმაში. ექსპერიმენტებში  ცხოველებს ვავარჯიშებდით წინასწარ ჩაწერილი პასიური ფაქტობრივი ექოს დიფერენცირებაში, ისევე როგორც ექოს მსგავსი სიმულაციური იმპულსების გამოცნობაში. შედეგები საშუალებას იძლევა ვივარაუდოთ, რომ დელფინი, რომელიც ახდენს ექოს გადამუშავებას დროის კრიტიკულ ინტერვალში (~0.2 ms), იყენებს სამ დამოუკიდებელ, იერარქიულად ორგანიზებულ მახასიათებლის (ექოს სუბიექტური მახასიათებლების) სტრიქონს, რომლებიც განისაზღვრება სპექტრული სიმკვრივის რხევის და ენერგიის სხვადასხვა მასშტაბით. ამრიგად, დელფინს შეუძლია შეაფასოს მახასიათებლის საშუალო მნიშვნელობა ექოების სერიაზე. სტიმულში გარკვევისას, დელფინი აფასებს თანმიმდევრული მახასიათებლების მნიშვნელობებს დიდიდან მცირემდე, პროცესი მთავრდება იმ მახასიათებლზე, რომელიც შეიცავს შესამჩნევ განსხვავებებს შედარებით სტიმულებში (განმასხვავებელი თვისება). ამოსაცნობი სტიმულის შემდგომი იდენტიფიკაციის პროცედურა შეიძლება აღწერილი იყოს შემდეგი გადაწყვეტილების მიღების წესით: თუ დელფინი იყენებს რაიმე პარამეტრს, როგორც განმასხვავებელს, მაშინ იმისათვის, რომ შენარჩუნდეს ამოსაცნობი სტიმულის გამოსახულება ცხოველის აღქმაში, აუცილებელია და საკმარისია რომ შეინარჩუნოს განმასხვავებელი ნიშნის იგივე მნიშვნელობები ყველა, უფრო მაღალი იერარქიის მიხედვით. ეს მონაცემები ფორმალიზებული იყო მათემატიკურად და გამოიყენებულ იქნა ჩვენს გამოთვლით მოდელში, რომლის შედარებითმა ტესტირებამ გამოავლინა კრიტიკული შესაძლებლობები, რომლებიც შედარებულია ბოთლცხვირა დელფინების შესაძლებლობებთან.

https://acoustics.org/pressroom/httpdocs/151st/press_luncheon.html
Symposium on Bio-Sonar Systems and Bio-Acousticsლოფბორო, დიდი ბრიტანეთი2004 ამერიკის აკუსტიკური საზოგადოებაA model of echo-processing in bottlenose dolphinsზეპირი

ექოლოკიაციურ ბოთლცხვირა დელფინებს შეუძლიათ დიდი სიზუსტით აღმოაჩინონ, განასხვავონ და ამოიცნონ მცირე ზომის წყალქვეშა ობიექტები, რომლებიც ოდნავ განსხვავდება ერთმანეთისგან. დელფინები, თავიანთი გარემოს გამოკვლევით, იყენებენ ექოლოკაციის იმპულსებს, რომლებიც სტრუქტურით და ხანგრძლივობით საკმაოდ განსხვავებულია. თუმცა, მიმართული გამოშვებული სიგნალები, რომლებიც უზრუნველყოფენ მაქსიმალურ ინფორმაციულ ექოს, თითქმის სტანდარტული ხდება მას შემდეგ, რაც ცხოველი შეიძენს გამოცდილებას ექოლოკაციის ამოცანის შესრულებისათვის. ეს სიგნალები, როგორც წესი, არის ერთნახევარი პერიოდის იმპულსები დაახლოებით 8–12 mწმ ხანგრძლივობით, პიკური სიხშირით დაახლოებით 80–120 kHz. დელფინები აიდენტიფიცირებენ სამიზნეებს რთული მრავალხაზოვანი სტრუქტურის გაფანტული ექოს დამუშავებით, რომელიც შეიცავს ინფორმაციას სამიზნეების ფიზიკური მახასიათებლების შესახებ. დელფინების სონარის სისტემა პერსპექტიულია ტექნიკური ანალოგების მოდელირებისთვის და არის სამეცნიერო კვლევების მთავარი მიზეზი, რომელსაც 40 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში სწავლობენ  განვითარებულ ქვეყნებში. ჩვენთვის დელფინების სონარის სისტემის შესწავლის მთავარი მიზანი იყო დაგვეგროვებინა მონაცემები, რომელიც აუცილებელი იქნება ბიოიმიტაციური მოწყობილობების შესაქმნელად. (ექოს დისკრიმინაციისა და ამოცნობის ასპექტები, მაგრამ არა ექოს გამოვლენის). შესაბამისად, ჩვენ ყურადღება გავამახვილეთ ცხოველის ტვინში მიმდინარე ექო- სიგნალების დამუშავების პროცედურებზე. ამ მიზნით შევიმუშავეთ ლოგიკურად ურთიერთ დაკავშირებული ტესტების ნაკრები (სულ 15). ექსპერიმენტები ჩატარდა ბოთლცხვირა დელფინებზე და მიღებული შედეგების საფუძველზე შემუშავდა გამოთვლითი მოდელი. მოდელის შექმნისას, ჩვენ გამოვიყენეთ ამ შედეგების მარტივი მათემატიკური ინტერპრეტაცია; შევამოწმეთ ექსპერიმენტებში გამოვლენილი მახასიათებლების გამოცნობის მეთოდის ეფექტურობა ექო-დისკრიმინაციის ამოცანებში. კვლევებში ვიყენებდით როგორც კომპიუტერში სიმულირებულ ექოს მსგავს სიგნალებს, ასევე ფაქტობრივი სამიზნეებიდან ასახულ ექოებს, მოდელის ეფექტიანობისა და დელფინების მიერ ამოცანის შესრულების ეფექტიანობის შედარების მიზნით. სიმულირებული ექოს დროითი მახასიათებელი იყო თეთრი ხმაური, რომელიც ემატებოდა დისკრიმინაციის ამოცანების გართულების და რეალურ პირობებთან დაახლოების მიზნით. გაზომვებში გამოყენებული იყო ასევე რეალური ექო., რომელიც დაფიქსირდა დელფინის მიერ შესრულებული შესატყვისი დავალების დროს.

https://www.researchgate.net/publication/259483415_Echo-processing_mechanisms_in_bottlenose_dolphins
A Workshop on Science, Technical Innovation and Applications in Bioacousticsჩრდილოეთ ბერვიკი, შოტლანდია2004 ნატოBio-mimetic sonar: results achieved and the road to improvementზეპირი

შევისწავლეთ ბოთლცხვირა დელფინების სონარის სისტემა

OCEANS Conferenceსან დიეგო,აშშ200312-14 ნოემბერიამერიკის აკუსტიკური საზოგადოებაEcho-Processing Procedure in Bottlenose Dolphinsზეპირი

ექოს სიგნალის დამუშავების პროცედურა ბოთლცხვირა დელფინებში ან ამ დამუშავების მექანიზმების გამოკვლევა შესრულებულია ლოგიკურად ურთიერთდაკავშირებული ტესტების კომპლექტის გამოყენებით. ამ ექსპერიმენტებში ცხოველებს ვწვრთნიდით იმისთვის, რომ განესვავებინათ იმიტირებული ექოს მსგავსი სიგნალები და ექო რეალური სამიზნეებისგან. ტესტის აღნიშნული ნაკრების გამოყენებამ შავი ზღვის ბოთლცხვირა დელფინებზე გამოავლინა, რომ სიგნალის კომპონენტები, რომლებიც მონიშნულია დროის ინტერვალში /spl sim/0.2 ms, დელფინების აღქმაში შერწყმულია სმენითი გამოსახულების შესაქმნელად. ექოს ანალიზისათვის განკუთვნილ დროის ამ ინტერვალში, დელფინი იყენებს სამ დამოუკიდებელ დისკრიმინაციულ მახასიათებელს. ესენია ექოს სპექტრული სიმკვრივე,  რხევების განსხვავებული მასშტაბი და ენერგია. ცხოველები არ ახდენენ სიგნალების პოლარობის გარჩევას. ჩვენ დავადგინეთ ამ მახასიათებლებს შორის უცვლელი იერარქიული ურთიერთობები და ჩამოყალიბული იერარქიული სტრუქტურა. ამრიგად გამოვავლინეთ ცხოველების უნარი შეაფასონ დომინანტური მახასიათებლის საშუალო მნიშვნელობა ექოების სერიაში. დადგენილია გადაწყვეტილების მიღების წესი, რომელიც აღწერს დელფინების მიერ ექოს იდენტიფიკაციის პროცესს.

https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA460812.pdf
2nd Symposium on underwater bio-sonar and bioacoustics systemsლოფბორო, დიდი ბრიტანეთი2001 ამერიკის აკუსტიკური საზოგადოებაAutomatic detection of small underwater objects in near echolocation tasksზეპირი


Web of Science: ციტირების ინდექსი-89, H ინდექსი-2
Scopus: ციტირების ინდექსი-82, H ინდექსი-2
Google Scholar: ციტირების ინდექსი-162, H ინდექსი-5

დისერტაციის რეცენზირება

სამაგისტრო ნაშრომების ხელმძღვანელობა

სადოქტორო თემის ხელმძღვანელობა/თანახელმძღვანელობა


უცხოურ ენებზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

ქართულ ენაზე მონოგრაფიის სამეცნიერო რედაქტირება

რეფერირებული ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის მთავარი რედაქტორობა

სამეცნიერო პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის რეცენზენტობა

რეფერირებული სამეცნიერო ან პროფესიული ჟურნალის/ კრებულის სარედაქციო კოლეგიის წევრობა

საერთაშორისო ორგანიზაციის მიერ მხარდაჭერილ პროექტში/გრანტში მონაწილეობა


Hierarchical Echo Signal-Processing For Biosonar Classification NICOP Project N07-09Office of Naval Research, 875 North Randolph Street, Suite 1425, Code 321US, Arlington, VA 22203-1995 აშშ 01/07/2007-01/07/2010პროექტის ხელმძღვანელი

სახელმწიფო ბიუჯეტის სახსრებით მხარდაჭერილ პროექტში/ გრანტში მონაწილეობა

პატენტის ავტორობა

უფლება ქართულ ან უცხოურ სასაქონლო ნიშანზე, სასარგებლო მოდელზე


-

საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის ან სოფლის მეურნეობის აკადემიის წევრობა

საერთაშორისო პროფესიული ორგანიზაციის წევრობა

კონფერენციის საორგანიზაციო/ საპროგრამო კომიტეტის წევრობა

ჯილდო ეროვნული/ დარგობრივი პრემია, ორდენი, მედალი და სხვ.

საპატიო წოდება

მონოგრაფია

სახელმძღვანელო

სტატია მაღალ რეიტინგულ და ადგილობრივ ჟურნალებში


A computational model of bottlenose dolphin sonar: Feature-extracting method. 2006, The Journal of the Acoustical Society of America, 119, 2217.სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა

A process of echo‐image formation in bottlenose dolphin perception was investigated in our experiments, in which animals were trained to differentiate passive actual echoes recorded beforehand purposely, as well as echo‐like simulated impulses. The results suggest that dolphin, processing echoes within critical interval of time (∼0.2 ms), utilizes the string of three independent, hierarchically organized features (echoes subjective characteristics) being defined by different scales of spectral density oscillation, and energy. Herewith, dolphin is capable to assess features average value over a series of echoes. Distinguishing stimuli, dolphin estimates successively features values from senior to minor, terminating the process at the feature, which contains detectable differences in compared stimuli (the distinctive feature). A procedure of subsequent identification of the reference stimulus can be described by the following decision rule: If the dolphin utilizes some feature as the distinctive one, then in order to preserve the image of the reference stimulus in the animal’s perception, it is necessary and sufficient to preserve the same values of the distinctive feature and all higher ones in order of hierarchy. These data were formalized mathematically and used in our computational model, comparative testing of which has revealed critical capabilities comparable with those of bottlenose dolphins.

https://asa.scitation.org/doi/10.1121/1.4786334
Harmonic beamforming: Categorical perception segregates targets from clutter in bat sonar. The Journal of the Acoustical Society of America, 2011 vol. 129, issue 4, p. 2470სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა

Beaming for FMbiosonar transmissions of big brown bats is broad and frequency‐dependent (70 deg at 25 kHz to 30 deg at 80 kHz). In flight, sound reception is directional and frequency‐dependent, too, being oriented to the front and centered on‐axis. A broadcast beam defined by the harmonic ratio of FM2 to FM1 depicts the frontal zone for flat‐spectrum ensonification surrounded by increasingly lowpass ensonification for objects located off to the sides and farther away. The width and flat front of the central lobe of this harmonic‐ratio beam predict the bat’s acoustic behavior during flights in obstacle arrays of different densities [Petrites et al., JCP‐A (2009)] and the spatial unmasking of target detection by relocating clutter to progressively larger horizontal separations from the target [Sumer et al., JCP‐A (2009)]. Amplitude‐latency trading for responses to FM2 relative to FM1 in lowpass echoes causes echo‐delay acuity to defocus, which also prevents masking from clutter. Only focused delay images can mask other focused images, which effectively excludes clutter echoes from causing masking. [Work supported by the ONR and the NIMH.]

https://asa.scitation.org/doi/10.1121/1.3588122
Bats Use Echo Harmonic Structure to Distinguish Their Targets from Background Clutter, ul.2011.Science,333:29სახელმწიფო მიზნობრივი პროგრამა

When echolocating big brown bats fly in complex surroundings, echoes arriving from irrelevant objects (clutter) located to the sides of their sonar beam can mask perception of relevant objects located to the front (targets), causing "blind spots." Because the second harmonic is beamed more weakly to the sides than the first harmonic, these clutter echoes have a weaker second harmonic. In psychophysical experiments, we found that electronically misaligning first and second harmonics in echoes (to mimic the misalignment of corresponding neural responses to harmonics in clutter echoes) disrupts the bat's echo-delay perception but also prevents clutter masking. Electronically offsetting harmonics to realign their neural responses restores delay perception but also clutter interference. Thus, bats exploit harmonics to distinguish clutter echoes from target echoes, sacrificing delay acuity to suppress masking.

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21798949/

პუბლიკაცია სამეცნიერო კონფერენციის მასალებში, რომლებიც ინდექსირებულია Web of Science-ში და Scopus-ში